A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

Na`munaviy masalalar.
1-masala. Kimyoviy birikmani tashkil etuvchi elementlarning massa ulushlari quyidagicha K-56.52 %; C–8.69 %; O–34.79 %. Shu birikmaning formulasini aniqlang.
Yechish:

3. 
   Hisoblash uchun modda massasini 100 gr deb olinadi. Bunda kaliy, uglerod va kislorod atomlarining massalari quyidagiga teng bo`ladi:
   

m_(K) = 100 ∙ 0,5652 = 56,52 gr m_(C) = 100 ∙ 0,869 = 8,69 gr m_(O) = 100 ∙ 0,3479 = 34,79 gr
2) Bulardan atomar kaliy, uglerod va kislorod miqdorlari topiladi:
x : y : z = 0,724 : 2,174
3) Olingan nisbatlar har biri alohida eng kichigiga bo`linadi.
= 2 : 1 : 3
Javob: moddaning molekulyar formulasi K<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>
2-masala. 3.2 gr noma`lum modda yonganda 8.8 gr CO₂ va 7.2 gr H₂O hosil bo’ldi. Noma’lum moddani formulasini aniqlang .
Yechish: 1) x + O₂ = CO₂ + H₂O
2) CO₂ tarkibidagi uglerod massasi topiladi:
44 gr CO₂ da 12 gr C bor

8,8 gr CO₂ da x₁ gr C bor x₁ = 2,4 gr C 3) H₂O tarkibidagi H₂ miqdori aniqlanadi:
18 gr H₂O da 2 gr H bor
7,2 gr H₂O da x₂ gr H bor x₂ = 0,8 gr H₂ 4) chiqqan moddalar massasi qo`shiladi:
x<sub>1</sub> + x<sub>2</sub> = 2,4 + 0,8 = 3,2 gr
Demak, noma`lum moddamiz 2 xil elementdan tashkil topgan ekan.
5) Ularning massalari o`z atom massalariga bo`linadi va chiqqan nisbatlar yana eng kichigiga bo`linadi.
x : y = <sup>2,4</sup> : <sup>0,8</sup> = 0,2 : 0,8 ya`ni 1 : 4
12 1
Javob: CH₄
3-masala. 2.4 gr metall oksidlanganda 4 gr oksid hosil qilsa. Bu qaysi metall.
Yechish: 1) Dastlab noma`lum oksidlangan metalning valentligi noma`lumligini bilgan holda hisoblash ekvivalent bo`yicha aniqlanadi.

2. 
   2,4 gr 4 gr
   

Me + O₂ = Me_xO_y Reaksiyadan ko`rinib turibdiki modda massasining saqlanish qonuniga bo`ysunadi, ya`ni
4 gr Me_xO_y – 2,4 gr Me = 1,6 gr O₂
kelib chiqadi.

2. 
   Kislorodning ekvivalenti 8 ekv ga tengligini bilgan holda metallning ekvivalenti topiladi.
   

2,4 Me 1,6 g O
x_(ekv)=12_ekv Me 8_ekv O

2. 
   Metallning ekvivalentini bilgan holda metallning nisbiy atom massasi aniqlanadi.
   

A = E ∙ V ya`ni A = 12 ∙ I = 12 g massali metall yo`q. A = 12 ∙ II = 24 g