A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

III BOB
III. Oddiy va murakkab moddalarning gaz, suyuq va qattiq holati. III.1. Molekulalararo ta`sir va uning turlari.
Molekulalar orasida doimo o`zaro ta`sirlashuv mavjud bo`lib qutbli va qutubsiz molekulalarda har xil tarzda sodir bo`ladi. Bundan tashqari --------- ta`sirlashuv ham o`ziga xos tarzda yuzaga chiqadi.
Qutbsiz molekulalar H<sub>2</sub>, N<sub>2</sub>, Cl<sub>2</sub> va invrt gazlar ma`lum sharoit va haroratda suyuqlik holatiga o`tadi. Shu paytda qutubsiz molekulalar orasidagi ta`sirlashuv dispersion ta`sir deyiladi.
Qutblangan molekulalar orasida vujudga keladigan molekulalar aro ta`sirlashuv oriyntasion ta`sir deyiladi. Bunda qutbli molekulalar har xil qutbli tomonlari bilan o`zaro tortishadi, bir xil qutblari bilan esa aksincha itarishadi.
Qutbli va qutbsiz molekulalar orasidagi ta`sirlashuv induksion ta`sir deyiladi. Molekulalar orasida elektronlar almashinuvisiz vujudga keladigan ta`sirlashuv kuchlari Vader – Vaal`s kuchlari deyiladi. Lekin bu kuchlar kovalent bog`lanishga nisbatan kuchsiz bo`ladi.
Modda – jismni tashkil etgan tartibiy qismiga aytiladi.
Masalan: stakan (jism) ning tarkibi shisha (modda); mix (jism) ning tarkibi temir (modda).
Modda 2 xil bo`ladi: 1) oddiy 2) murakkab.

1. 
   Oddiy modda – bir xil element atomlaridan tashkil topgan modda. Masalan: Fe, Cu, O₂, O₃, P₄, S₃,
   
2. 
   Murakkab modda – har xil element atomlaridan tashkil topgan modda.
   

Masalan: H₂O, KOH, HJO₃, BaSO₄,
Toza modda – fizik xossalari o`zgarmaydigan (olmos) moddalar.
Modda molekula va atomlardan yoki ionlardan tashkil topgan. Shunga ko`ra moddalar 2 xil:

1. 
   Molekulyar moddalar – molekuladan tashkil topgan moddalardir. Bular suyuq (suv, kislotalar, barcha metallitik suyuq moddalar); gaz (Hgal, H₂S, O₂, O₃, H₂, Cl₂, F₂, N₂, NH₃,); qattiq (oq fosfor, CO₂).
   
2.