A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

II.3. Ion bog`lanish
Ion bog`lanish elеktrostatik nazariya asosida tushuntiriladi Bu nazariyaga muvofiq atomning elеktron bеrishi yoki elеktron biriktirib olishi natijasida hosil bo`ladigan qarama-qarshi zaryadli ionlar elеktrostatik kuchlar vositasida o`zaro tortishib ularning tashqi qavatida 8 ta (oktеt) yoki 2 ta (dublеt) elеktroni bo`lgan barqaror sistеma hosil bo`ladi.
Namunaviy masalalar.
1-masala. Quydagi elementlar orasidagi bog`ning qutbliligi ortib borish tartibini toping.
1) xlor – ftor; 2) brom – ftor;
3) yod – ftor ; 4) brom – xlor; 5) yod – xlor; 6) yod – brom.
Yechish: Elementlar orasidagi bog`ning qutbliligini aniqlash uchun elementlarning nisbiy elektromanfiylik (n.e.m.) qiymati farqi qanchalik katta bo`lsa, bog` shunchalik qutbli bo`ladi.

Demak,	1) Cl F		2) Br F
	2,83 – 4,1 = 1,27		2,74 – 4,1 = 1,36
	3) J F		4) Br Cl
	2,21 – 4,1 = 1,86		2,74 – 2,83 = 0,09
	5) J Cl		6) J Br
	2,21 – 2,83 = 0,62		2,21 – 2,74 = 0,53

Javob: 4, 6, 5, 1, 2, 3
2-masala. Suvning qaynash temperaturasi undagi kislorod atomiga o`xshash elementlar gidridlari – vodorod sulfid, vodorod selenid va vodorod telluridlarning qaynash temperaturasidan yuqori ekanligi qanday izohlash mumkun?
Javob: Kislorod guruhidagi elementlarning vodorodli birikmalari quyidagicha H<sub>2</sub>O, H<sub>2</sub>S, H<sub>2</sub>Se, H<sub>2</sub>Te. Keltirilgan moddalar ichida H<sub>2</sub>O molekulalari orasida kuchli vodorod bog`lanish mavjud bo`lganligi sababli yuqori temperaturada qaynaydi.
3-masala. Ammoniy xloridda qanday turdagi bog`lar mavjud?
Yechishi: NH₄ Cl molekulasining struktura formulasini yozamiz.
H +
:

H N H a) Ammoniy kationida nuqta – nuqta bog` Donor – akseptor bog`lanish hisoblanadi.
H
b) H N H
: 3 – 2,1 = 0,9 bu elektromanfiylik qiymati farqi.
H N H

H
Elektromanfiylik qiymati farqi:
0 – 0,4 0,4 – 1,8 1,8≤
Qutbsiz Qutbli Ion kovalent bog`lanish kovalent bog`lanish bog`lanish
Demak, qutbli kovalent bog`lanish.
c) NH₄Cl dissotsilanganda NH⁺₄ kationi va Cl^- anioniga parchalanadi.
Javob: 4 ta Kovalent, 1 ta donor akseptor va 1 ta ion.
4-masala. Alyuminiy pirofosfat molekulasida σ – va π – bog`lar sonini aniqlang.
Yechish: Alyuminiy pirofosfat molekulasida σ va π bog`larni aniqlash uchun, uning struktura formulasini yozish kerak. Al4(P2O7)3
O O
║ ║
O P O P O
Al O O Al
O O

15. 
    ║ ║ O
    
16. 
    O P
    

O O

15. 
    O
    

Al O ║ ║ O Al

15. 
    O P
    

O O
formuladagi barcha yakka bog`lar σ-bog` ni tashkil etadi, qo`sh bog`ning bittasi σ, bitta π-bog` hisoblanadi.