A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

Dalani mashina terimiga tayyorlashda
quyidagi tadbirlarni, ya‘ni, oxirgi 
kultivatsiyada olingan egatlar qator oralarining o‗rtasidan olinishi, bunda tuproq 
g‗o‗za tuplari tagiga surilib, uning yotib qolishiga yo‗l qo‗yilmaslik; g‗o‗za 
tuplarining qalinligi 1 gektarda 90-100 ming dona, har bir tupda 14-16 ta hosil shohi 
va 2-3 ta bo‗liq ko‗raklar paydo bo‗lganda chilpish o‗tkazish; defoliatsiya ishlarini 
ko‗saklarning ochilish darajasiga qarab havo harorati 14-15
dan yuqori bo‗lganda 
tabaqalashgan holda o‗tkazish; defoliatsiyadan 6-8 kun o‗tgach dalaning boshi va 
oxirida 10-12 m kenglikdagi qayrilish maydonchasidagi ochilgan paxtni qo‗lda terib 
olish, g‗o‗zapoyadan tozalash va tekislash ishlarini sifatli qilib bajarilishi 
ta‘minlashdan iborat. 
a) 
b) 
v) 
e) 
55-rasm. Paxtani vertikal (a) va gorizontal shpindelli (b), valikli (v),
rolikli (e) terish apparatli mashinalarda terib olish

---

131 
 
Paxta hosilini terib olishda asosan vertikal - tik (MX-1,8) va gorizontal (Keys-
2022) shpindelli paxta terish mashinalaridan foydalaniladi.
Ushbu mashinalar ishchi qismlarini asoslashda paxta tolasini mexanik ishchi 
qismga (shpindelga) o‗rab olish mumkinligi hisoblanadi.
a)
b)
1- vertikal shpindellar; 2-gorizontal shpindellar; 3-qisuvchi to‗sqich; 4-vertikal 
o‗q; 5-shesternyali uzatma 
56-rasm. Paxtani vertikal (a) va gorizontal (v) shpindelli terish
apparati bilan terib olish jarayonlari
Bunda terish apparatining ishchi qismi hisoblangan vertikal shpindellar 
g‗o‗za poyasiga parallel holda Harakatlanib (56a-rasm) paxtani o‗ziga o‗rab 
teradigan bo‗lsa, gorizontal shpindellar (56b-rasm) esa g‗o‗za poyasiga 
perpendikulyar holda Harakatlanib, paxtani terib oladi. 
Paxta hosili asosan mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan MX-1,8 rusumli 
tik shpindelli paxta terish mashinasi bilan terib olinadi. Paxtani terib olish jarayoni 
quyidagicha amalga oshiriladi. Mashina oldinga Harakatlanganda g‗o‗zapoya 
ko‗targich yotib qolgan g‗o‗zalarni erdan ko‗tarib terish apparati 3 ning oldingi 
shpindellar juftligining orasidagi tirqishga uzatib beradi.
G‗o‗zalar shpindelli barabanlar orasidagi tirqishdan o‗tayotganda ikki 
tarafidan aylanma Harakatdagi tik shpindellar bilan ishlov berilib, to‗liq ochilgan 
paxtalarni o‗ziga o‗rab oladi. 
SHu bilan birga ular barabanlar atrofida Harakatlanib paxtani shpindeldan 

---

132 
ajratib olish kamerasiga kiradi. Bu erda shpindellar teskarisiga aylantiriladi va 
ulardagi paxtalar ajratgichlar yordamida shpindeldan ajratib olinib, so‗ngra ular 
qabul kamerasiga uzatiladi. Qabul kamerasiga tushgan paxtalar ventilyator 5 
yordamida hosil qilingan havo oqimi bilan birga bunker 4 ga uzatiladi. Bunker 
to‗lgach yig‗ilgan paxta transport vositalariga yuklanadi.