A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

4. Transport vositalarining shinalar izlarida aks etuvchi 
identifikatsion belgilari 
 
Transport vositalari muayyan belgilar majmuiga ega bo‘lib, ular 
transport vositalarining turlari va rusumini tavsiflaydi. Bu belgilarning bir 
qismi shinalar izlarida ifodalanadi. Bunday belgilar: oldingi va orqa 
g‘ildirak koleyasi, baza, g‘ildiraklar soni, shina modeli hisoblanadi. 
Koleya – bir o‘q g‘ildiraklari orasidagi masofa (asosiy belgi sifatida 
avtomobil yo‘li izini g‘ildiraklar yordamida yuzaga kelgan iz chuqurchasi 
sifatida ifodalangan yo‘ldagi iz bilan adashtirish mumkin emas) (3-rasm). 

---

 70 
Izlar orqali ularning o‘lchamlari, o‘ng va chap yonlama iz chegaralari 
orasidagi masofa aniqlanadi. Orqa o‘qi juft g‘ildirakka ega transport 
vositasida yo‘l izi chap va o‘ng juft g‘ildiraklar orasidagi masofa yoki o‘ng 
juftlik tashqi g‘ildirakning tashqi yonlama chegarasi va chap juftlik 
g‘ildirakning ichki yonlama chegarasiga yoki teskarisiga mos keladi. 
 
 
 
3-rasm. Transport vositasining koleyasini aniqlash: 
Ka – koleyani o‘lchash (strelka bilan transport vositasining  
harakat yo‘nalishi ko‘rsatilgan). 
 
Transport vositasining to‘g‘ri chiziq bo‘ylab harakatlanishida oldingi 
g‘ildiraklar izlari to‘liq yoki qisman orqa g‘ildiraklar izlari bilan yopiladi. 
Shu bois, oldingi g‘ildiraklar yo‘l izini burilishda yuzaga kelgan izlar 
orqali o‘lchab topish mumkin. Izlarni o‘lchash izlarning ko‘ndalang o‘q 
chiziqlariga perpendikular ravishda mashina qayrilishdan to‘g‘ri yo‘lga 
chiqqanda amalga oshirilishi kerakki, bunda u kamroq buzilishga uchraydi. 
Turli rusumdagi mashinalarda iz yo‘lining kengligi atigi bir necha 
millimetrga farqlangani bois, o‘lchash sinchiklab amalga oshirilishi va bir 
necha marta, har xil joylarda qilinishi zarur. 
 Baza – avtotransportning oldingi va orqa o‘qi orasidagi masofa. Uch 
o‘qli avtomobillarda o‘ziga xos arava tayanchi, ya’ni o‘rta va orqa o‘qi 
orasidagi masofa ajratiladi. Bunday hollarda avtomobil bazasi oldingi o‘q 
va arava o‘rta tayanchi orasidagi masofa hisosoblanadi. (4, 5-rasmlar). 
 
  
 
 
4-rasm. Ikki o‘qli avtomobil bazasini