206
• muqaddam sudlangan shaxslar o‘zini yaxshi tutishi uchun maxsus
va pedagogik vaziyatlarni tashkil etgan holda ta’sir etishni amalga
oshirish;
• ma’naviy-moddiy rag‘batlantirish usulidan mehnat tarbiyasida
foydalanish;
• muqaddam sudlanganlarni to‘g‘ri yo‘lga solish usullarini tanlash;
• muqaddam sudlangan shaxslarni mehnat faoliyatga jalb etish
orqali
to‘g‘ri hayotga yo‘naltirish.
Profilaktika inspektorlari jazoni ijro etish muassasalaridan bo‘shatil-
gan shaxslarning xulq-atvorini, yashash va ish joylarini muntazam nazorat
qilib boradilar hamda ular tomonidan huquqbuzarliklar sodir etilsa, bu
haqida o‘z vaqtida tegishli choralarni ko‘radilar. Ular to‘g‘risida ma’lu-
motlarga ega bo‘lish uchun boshqa xizmat xodimlari va jamoatchilik
vakillari bilan uzviy hamkorlik qilish talab etiladi. Bundan tashqari,
profilaktika inspektorlari kundalik ish jarayonida sudlanganligiga ko‘ra
ma’muriy nazoratga olish kerak bo‘lgan shaxslarni aniqlash
choralarini
ko‘radilar, ular haqida tegishli ma’lumotlarni to‘plab, hujjatlarini rasmiy-
lashtiradilar. Jinoyat sodir etishga moyil bo‘lgan xavfli shaxslarning o‘z
vaqtida nazoratga olinishi va tegishli profilaktik choralar ko‘rilishi muhim
ahamiyatga ega. O‘z navbatida, profilaktika inspektorlari ma’muriy
nazoratdagi shaxslarni ijtimoiy hayotga moslashishlarini ta’minlash
maqsadida ijtimoiy ko‘nikma markazlari bilan o‘zaro hamkorlikni
kuchaytirishlari maqsadga muvofiqdir.
Ichkilikbozlik va giyohvandlikning oldini olish bo‘yicha profilaktik
faoliyatni amalga oshirishda nosog‘lom oilalar bilan profilaktik ishlarni
olib borish va ichkilikbozlik hamda giyohvandlikka qarshi targ‘ibot va
tashviqot ishlarni tashkillashtirish talab etiladi, bunda quyidagilarga
e’tibor qaratish kerak:
• sog‘lom turmush tarzi va uning afzalliklari haqida targ‘ibot va
tashviqot ishlarini olib borish;
• ommaviy axborot vositalarini jalb etish;
• ta’lim muassasalarda ichkilikbozlik
va giyohvandlikka qarshi
tarbiyaviy tadbirlar o‘tkazish;
• psixolog, pedagog, tibbiyot xodimlarini tadbirlarda ishtirok etishini
ta’minlash;
• huquqni muhofaza qilish organlarining huquqiy targ‘ibot ishlarini
amalga oshirishdagi ishtirokini yo‘lga qo‘yish;
207
• jamoatchilik fikrini ichkilikbozlik va giyohvandlikni qoralashga
qarshi yo‘naltirish va uni shakllantirish, mazkur muammoga mahalla
qo‘mitasi va jamoatchilikni jalb etish;
•
huquqiy talablar darajasini
oshirish, giyohvand moddalarni
tarqatuvchi shaxslarni aniqlash;
Giyohvandlikka ruju qo‘ygan shaxs ma’naviyatida jamiyat uchun
xavfli illatlar shakllanadi. Eng avvalo, qonunbuzarlik uchun javobgar-
likdan qochish maqsadida asta-sekin xufiya faoliyat yuritishga o‘tadi, bu
esa ularning xavfliligini yanada oshiradi. Chunki
giyohvandlarning
jamiyat va davlat organlari nazoratida bo‘lmasligi ularning og‘ir jinoyat-
lar sodir etishiga olib keladi. Shu bilan birga, bu bosqichda giyohvandlar
ruhiyatida yolg‘onchilik, odamovilik kabi illatlar shakllanadi.
Umuman olganda, ichkilikbozlik va giyohvandlikka qarshi kurashga
psixologik tavsif berishda ijtimoiy turmush va ijtimoiy munosabatlarning
o‘ziga xos jihatlarini imkon darajasida hisobga olish katta ahamiyatga
egaligiga
ham nazariy, ham amaliy jihatdan e’tibor qaratish lozim.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan holda aytish mumkinki,
jinoyatchilikning oldini olishda ichki ishlar organlari aniq va mas’uliyatli
vazifalarni bajarishi bilan ajralib turadilar. Ular jinoyatchilikning oldini
olishda o‘ziga xos subyekt sifatida turli yo‘nalishlarda profilaktik chora-
tadbirlarni amalga oshiradilar.
Ta’kidlash joizki, ichki ishlar organlari jinoyatchilikning oldini
olishda boshqa huquq-tartibot idoralari qatori maxsus profilaktika
ishlarini tashkil etadilar va olib boradilar. Bu kriminogen vaziyatlarni o‘z
vaqtida
aniqlash, ularni keltirib chiqaruvchi sabab va sharoitlarni hisobga
olish hamda bartaraf qilish borasidagi ishlarni yo‘lga qo‘yish, jinoyat
sodir etishga moyil shaxslar bilan yakka tartibda ish olib borish kabilarda
namoyon bo‘ladi.
Shu bilan birga, muntazam ravishda jinoyatchilikka oid axborotlarni
jamlash, tahlil qilish va hokimiyat organlari hamda jamoatchilikni bu
haqda xabardor etish ham ichki ishlar organlarining vazifasiga kiradi.
Bayon etilganlar ichki ishlar organlarining
maxsus profilaktika chora-
tadbirlari sifatida idrok qilinishi lozim. Shuningdek, ichki ishlar organlari
tomonidan umumiy profilaktika ishlari tashkil etilishiga ham alohida
e’tibor qaratiladi. Ushbu faoliyat yo‘nalishini amalga oshirishda jamoat-
chilik, ommaviy axborot vositalari bilan o‘zaro hamkorlik ishlari yo‘lga
qo‘yilgan. Aynan shu hamkorlikni tashkil etish huquqbuzarliklarning
oldini olish xizmati va profilaktika inspektorlarining vakolat doirasiga
kiradi. Profilaktika inspektorlari o‘z faoliyatlarini tashkil etishda mahalla
208
yig‘inlari va ularning faollari bilan hamkorlikda profilaktika ishlarini
tashkil etadilar. Bu esa u yoki
bu aholi yashash joylarida, ishlab chiqarish
korxonalarida, tashkilotlarda turli xil jinoyatlarning sodir bo‘lishiga sabab
bo‘layotgan sharoitlarni aniqlash va, umuman, kriminogen vaziyatlar
yuzaga kelishining oldini olishda katta ahamiyat kasb etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
