А к а д е м и я а. А. О р т и д о в



Download 5,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/38
Sana25.09.2022
Hajmi5,95 Mb.
#850206
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   38
Bog'liq
Хуфёна иқтисодиёт. Ортиқов А

Хукукий омиллар 
— тадбиркорлик хуку'к^нинг ривож- 
ланиш даражаси. хужалик агентлари уртасидаги узаро 
муносабатларнинг тартибга солинганлиги, тадбиркор- 
ли кн и н г ХУКУКИЙ химояланганлиги, улар ф аолиятининг 
кафолатлангаилиги - нафак,ат тадбиркорлик фаолиятига 
замин булади, балки унинг ф аоллик даражасини хам 
белгилайди.
Сиссин омиллао 
- сиёсий институтларнинг барцарор 
фаолият курсатиши, жамият ва давлат уртасидаги узаро 
муносабатларнинг хусусияти, бошцариш усуллари ва 
царорларнинг кабул кдлиниш и - тадбиркорликнинг 
ижтимоии йуналганлиги, унинг жамиятга интеграция- 
ланиш и хамда унинг гоясини белгилайди.
Тадбиркорликнинг ички ом иллари куйидагиларда уз 
аксини топган:
• биринчидан, бозор муносабатлари агентларининг 
хужалик юритишга асоси даражасини белгиловчи мул- 
кий муносабатларнинг ривожланганлиги; хужалик опе- 
рацияларини амалга оширишни белгиловчи мулк эгаси- 
нинг аник, хукукг'ьарини бел гита ш, 
м улкнинг турли 
ш аклларининг ривожланиши; 
мулк муносабатларини 
демократлаштириш;
• иккинчидан, 
тадбиркорнинг 
уз 
функцияларини 
амалга ош ириш ининг мазмуни ва шаклларига таъсир
69


этувчи хуж аликнинг ички були м ва булинмалари тузи- 
лиш и нин г узига хос гомони киради.
Жамиятда хужалик субъектларининг ривожланиши 
жараёнида уларга таъсир этувчи ом илларн инг таъсир- 
чанлик 
даражаси 
узгариб 
туриши 
мумкин. 
Ундан 
ташк.ари, баъзи ом иллар уз таъсир кучи ни йуцотиши ва. 
аксинча, олдин кузатилмаган янги омиллар урни кели- 
ши мумкин. Утиш даври тадбиркорликка таъсир этувчи 
ом иллар роли ва ахамиятини тубдан узгартириб ю бори- 
ши мумкин.
Ш унинг учун хам тадбиркорликнинг икки функция- 
сини фаркдаш лозим . Давлат аралашувининг тартибга 
солинганлиги тадбиркорлик фаолиятини хдмда бу фао- 
ли ягн и н г ф аоллик даражасини белгилайди.
Тадбиркорлик фаолиятини белгиловчи ички ом и л- 
ларга:
• биринчидан, м улкий муносабатларнинг ривожлан- 
ганлиги, хусусий м улкн ин г кафолатланганлиги, мулк 
эгасининг аник, белпгланган хУКУКлари мавжудлиги, ка­
питал ( маблак)ларининг оборотини, харакатини таъмин- 
ловчи ривожланган хгулк куриниш лари, мулкий муноса­
батларнинг демократлаш ганлиги каби омиллар киради;
• иккинчидан, хужалик ячейкаларининг ички тузулги 
(таш килотлаш тирилганлиги, бир-бирига богли к туз и л- 
маларнинг алохидалнги, таш килотни 
бош кариш нинг 
шакли ва хусусияти)нинг алохидалнги билан бога и к 
омиллар киради.
Хужалик 
жараёнининг 
ривожланиши 
билан 
хар 
к,андай ом илн ин г таъсири ва урни узгариб боради. Бу 
табиий холат, албатта. Бир ом илн ин г таъсири кучайса. 
иккинчисининг таъсири йукдлиши. ёки сусайиши, янги 
омил.ларнинг юзага келиш и мумкин. Утиш даврининг 
шарт-шароитлари тадбиркорликка гаъсир этувчи о м и л ­
ларнинг урни ва ахамиятини, шунингдек, уларнинг 
узаро боглик_лигини тубдан узгартириб юборади.
70


Ш ун и н г учун хам тадбиркорлик ф ункциясининг икки 
гурухини алохида фаркдаш лозим . Улардан бири тад- 
биркорнинг узи фаолият курсатаётган мухит шароитига 
мослаш иш борасидаги жорий функцияларни ва улар- 
нинг узгаришига таъсирчанлик кобилиятини акс этти- 
рали. Ш у нуктаи назардан тадбиркорлик функцияси 
боищариш ф аолиятининг бир куриниш и сифатида на- 
моён булади.
М оли я ва ишлаб чицаришни, кадрларни, моддий 
бойликларни на махсулотни сотиш ни бош цариш -булар 
тадбиркор хал кдладиган мухим функциялардир.
Ш аклан ва мо.\иятига кура, боищариш билан боглик 
булган тадбиркорликнинг бу вазифалари бир кагор 
узига хосликларга эга.
М оли явий ресурсларни боищариш, сиртдан кара- 
ганда, пул маблагларини жалб килиш ва улардан фойда- 
ланиш билангина богликдай туюлади. Аслида, бу функ- 
цияларнинг мазмуни анча чукурдир. М оли явий ресурс­
ларни боищ ариш нинг бош функцияси - энг кам тавак- 
калчилик асосида максимал фойда олишдир. Б
у
функ- 
цияни бажариш мобайнида тадбиркор, бир томондан, 
жалб килинган молиявий ресурсларнинг нархини ми- 
нималлаштиради, иккинчи томондан, инвестицион маб- 
лаглардан 
самарали фойдаланиш хисобига, 
улардан 
олинадиган 
фойдани 
максималлаштиришга 
харакат 
кдпади. Бу, уз навбатида, корхона активларининг усиши 
ва баркарор молиявий х °латн и н г юзага келиш ини таъ- 
минлайди.
М оддий-техник 
таъминот 
функцияси 
улар 
захи- 
расини минималлаш тириш хисобига амалга оширилади. 
Бу функцияни амалга ош ириш нинг энг мураккаб гом о­
ни — бозор конъюктурасининг олдиндан башорат килиб 
булмаслигидадир. Ш уни нг учун хам тадбиркор моддий- 
техник таъминотнинг бозор ва нобозор шаклларини 
бо гли к холда куш и б олиб бориш и лозим.


Иш лаб чик,аришни бошкариш куп жихатдан унинг 
техник ва технологик томонлари билан богли к булиб, 
кам харажат сарф этиб, куп махсулот ишлаб чикаришга 
Каратилган.
Замонавий тадбиркорлик тизимида кадрларни бош ­
кариш уларни танлаш ва жой-жойига куйиш билан уз- 
вий 
богланган. 
Бир 
томондан, 
инсон 
омш ш нинг 
ахамияти ортиб бориш и мехнат ресурсларининг сифа- 
тини устириш устида камхурлик ки тишни талаб к,илади 
Хамда улар мехнатини бахолаш ва ракбатлантиришга та- 
моман янгича ёндош иш ни такозо зтади. Иккинчи то ­
мондан. тадбиркорлик ф ункцияларининг тубдан та- 
бакаланиши хамда булиниш и му\им муаммони, яъни 
уларни бир нуналиш га жал б килиш , улар фаолиятини 
умумлаштиришга оли б келади. Бозор шароитида кадр­
ларни бошкариш масаласи стратегик ахамиятга эга 
булиб, 
тадбиркор 
ф аолиятининг 
мухим 
функцияси 
унинг ю туш ни белгиловчи омил сифатида намоем 
булмокда.
Юцори рацобат кураши мавжуд булган, иетеъмолчи 
манфаати иш лаб чицарувчиникидан устун турадиган бо- 
зорда 
ишлаб 
чикарилтан 
махсулотни 
сотишни 
бошкариш мухим урин тутади. Бу ф аолиятнинг сам а ра­
спни сотиш, к,адокдаш, реклама, хатто товарнинг сифа- 
ти эмас. балки истеъмолчининг талабини аникдаш бел- 
гилайди.
Тадбиркорлик ф ункцияларининг иккинчи гурухцни 
хужалик 
фаолиятига 
таъсир 
этувчи 
ва 
муайян 
окибагларни 
юзага 
келтирувчи функциялар ташкил 
к,ил ад и.
Ш у нук,таи назардан тадбиркорликнинт функцияла- 
ридан бири бозор мувозанатини урнатишдир. Ф ойда 
олиш имкониятидан фойдаланиш максадпда тадбиркор 
ишлаб чик,ариш хисобига таклиф ,\ажмини купайтиради. 
Бойликларни бир бозордан иккинчисига утказиш нули 
билан мувозанатга эришилади. Иккинчи томондан, тал-
72


биркор кушимча ресурсларни жалб кдлиш хисобига 
ишлаб чицаришни куиайтириб, улар ни самарали жой- 
лаштиришга имкон турдиради ва шу билак ресурслар 
бозорида баркарор ш арош н и юза га келтиради.
Тадбиркорнинг узгартириш функцияси. Ьозорда юза- 
га келган холатни инновацион фаолият воситасида 
узига фойдали томонга йуналтириш орцали тадбиркор 
нафацат янги бойликлар ва технологиями яратади, бал­
ки бозорда юзага келган мухитни узгартиради, янги бо- 
зорларни, рацобат кураш ининг янги шаклларини юзага 
келтиради. 
Ш ундай к,илиб, тадбиркор тадбиркорлик 
фаолиятининг фаол 
субъекти 
сифатида 
узгартириш 
функциясини адо этади. Тадбиркорнинг, бир томондан, 
бозор мувозанатини урнатиш функцияси билан, иккин- 
чи томондан, бу мувозанатни бузиш и уртасида зиддият 
йуц. 
Чунки тадбиркорлик фаолиятининг функцияси 
тургун эмас, балки узгарувчан мувозанатни урнатишга 
царатилган.

Download 5,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   38




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish