A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

Sobiq Yugoslaviyaning parchalanib ketishi va davlatni tan olinishi bilan bog‘liq masalalar. Arbitraj komissiyasi Birinchi xulosada davlatning mavjudligi yoki tugatilganligi masalasi amaliy muammo bo‘lib, boshqa mamlakatlar tomonidan tan olinishini e’lon qilish yo‘li bilan amalga oshiriladi deb belgilagan edi. Sakkizinchi xulosada esa “davlatlar tomonidan e’lon qilish yo‘li bilan tan olish yangi davlatning xalqaro hamjamiyat a’zosi sifatidagi o‘rni bilan birgalikda tan olingan siyosiy subyekt ekanligini hamda unga xalqaro huquq asosida huquq va majburiyatlar yuklanganiga qat’iy ishonch bildirilganining dalili bo‘ladi” degan fikrni ilgari surgan edi.
Shuningdek, Yevropa Ittifoqining a’zo mamlakatlari tomonidan yangi davlatlarning tan olinish masalasi bo‘yicha to‘rtinchi xulosada (Bosniya va Gersegoviniya), beshinchi xulosada (Xorvatiya), oltinchi xulosada (Makedoniya) hamda yettinchi xulosada (Sloveniya) komissiya birma-bir to‘xtalib o‘tdi¹⁶.
Asosan muammoli holatlar, sakkizinchi xulosa hamda Yevropa Ittifoqi va BMT tomonidan amalga oshirilgan harakatlar bilan bog‘liq bo‘ldi. Bunda davlatni tan olishning huquqiy oqibatlari, juda erta tan olish, vaziyatga qarab tan olish hamda guruh bo‘lib tan olish kabi masalalar muhokama mavzusiga aylandi. Masalan, davlatni tan olinishining huquqiy oqibatlari to‘g‘risida komissiya o‘zining birinchi xulosasida boshqa davlatlar tomonidan davlatning tan olinishi e’lon qilish yo‘li bilan amalga oshirilishini ta’kidlagan bo‘lsa-da, olimlar orasida quyidagicha qarashlar mavjud. Kroford Yugoslaviyaning parchalanib ketishiga nisbatan shunday fikr bildiradi: “sobiq Yugoslaviyaning tugatilishiga nisbatan xalqaro hamjamiyatning munosabati anchagina tushunarsiz bo‘lganligini aytadi. Yana Makedoniya bir necha yillar davomida tan olinmaganligiga qaramay, deyarli barcha davlatlar tomonidan davlat sifatida qabul qilinib kelindi. Shuningdek, Serbiya va Montenegro sobiq Yugoslaviyaning vorisi sifatida tan olinmay, buning natijasida ko‘plab mamlakatlar ular bilan hech qanday tashqi aloqalarga kirishmadilar. Biroq ularning aslida davlat ekanligiga hech kimda shubha bo‘lmagan”¹⁷.