A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

14-MAVZU: MINTAQALAR RAQOBATBARDOSHLIGI VA 
RAQOBAT USTUNLIGI 
Reja: 
14.1. Mintaqaviy iqtisodiyotda raqobatbardoshlikni oshirishning 
nazariy asoslari va uni takomillashtirish yo‗llari 
14.2. 
Raqobat 
muhiti 
va 
raqobatbardoshlikni 
aniqlash 
ko‗rsatkichlari 
14.3. Hududlar raqobat ustunligini belgilovchi omillar 
14.4. Mintaqaviy darajadagi ijtimoiy-iqtisodiy siyosat choralari 
bilan mintaqaning raqobatdoshligini oshirish 
 
Tayanch tushuncha va iboralar: 
milliy iqtisodiyot, raqobat, 
raqobatbardoshlik, 
milliy 
iqtisodiyot 
raqobatbardoshligi, 
tovarlar 
raqobatbardoshligi, 
tarmoqlar 
raqobatbardoshligi, 
mintaqa 
raqobatbardoshligi. 
14.1. Mintaqaviy iqtisodiyotda raqobatbardoshlikni oshirishning 
nazariy asoslari va uni takomillashtirish yo‗llari 
Mintaqalar 
iqtisodiyoti 
taraqqiyoti 
bozor 
munosabatlarining 
rivojlanganlik darajasi va ko‗lami, jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuv 
darajasi, iqtisodiyotning raqobatbardoshligi, texnik-texnologik rivojlanish 
darajasi hamda tarmoq va sohalarining tuzilishi, rivojlanish xususiyatlari 
bilan xarakterlanadi. Bugungi kunda xalqaro iqtisodiy munosabatlarning 
tobora rivojlanib borishi, iqtisodiyotning globallashuvi natijasida mamlakat 
milliy iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish dolzarb vazifalardan 
biriga aylanib bormoqda. O‗zbekiston Respublikasida ham milliy 
iqtisodiyot raqobatbardoshligini oshirish vazifalariga alohida e‘tibor 
qaratilmoqda. 2017-2021 yillarda O‗zbekiston Respublikasini yanada 
rivojlantirish bo‗yicha Harakatlar strategiyasida «Tarkibiy o‗zgartirishlarni 
chuqurlashtirish, 
milliy 
iqtisodiyotning 
yetakchi 
tarmoqlarini 
modernizatsiya 
va 
diversifikatsiya 
qilish 
hisobiga 
uning 
raqobatbardoshligini oshirish» bo‗yicha ustuvor vazifalar belgilab berilgan. 
2019 yilda mamlakatimizni rivojlantirishning eng muhim ustuvor vazifalari 
to‗g‗risidagi O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining Parlamentga 
Murojaatnomasida ham «ochiq iqtisodiyot, sog‗lom raqobat, ishbilarmonlik 
va investitsiya muhitini tubdan yaxshilash uchun zarur sharoitlarni 

---

359
yaratish» ta‘kidlangan. Milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini 
shakllantirish hamda oshirishga qaratilgan islohotlar davomiyligi va 
samaradorligini ta‘minlash, raqobatbardoshlik kategoriyasining mazmun-
mohiyati va uslubiy asoslarini hozirgi zamon iqtisodiyoti nuqtai nazaridan 
kelib chiqib, talqin etishni taqozo etadi. Iqtisodiyotni innovatsion 
rivojlantirish hisobiga milliy iqtisodiyotning xalqaro raqobatbardoshlikka 
erishishi va xalqaro bozorlarda mustahkam nufuzga ega bo‗lishida muhim 
omil bo‗lib xizmat qiladi.
Iqtisodchi-marketolog olim M.Porter «Raqobatbardoshlik - tovar, 
xizmat va bozor munosabatlari subyektining bozorda mavjud bo‗lgan 
o‗xshash tovar, xizmatlar bilan, shuningdek, bozor munosabatlarining 
raqobatlashuvchi subyektlari bilan baravar bozorga chiqish xususiyatidir, 
bu xususiyatni baholash esa yuqori, o‗rta va past darajadagi 
raqobatbardoshliklarni alohida alohida belgilab berish imkonini beradi»
53
- 
deb ta‘rif bergan. Y.Rubin esa «raqobatbardoshlikning» tayanch toifasiga 
murojaat 
qilib, 
raqobatbardoshlik 
deganda, 
tadbirkorlik 
biznesi 
subyektining o‗z raqobatchilariga qarshi turish va bunday qarshi harakat 
qilish qobiliyatini tushunmoq kerak deb yozib, bunday qarshi harakat 
muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz, nisbatan muvaffaqiyatli yoki nisbatan 
muvaffaqiyatsiz bo‗lishi ham mumkin deb ko‗rsatadi
54
. Raqobatbardoshlik 
- raqobatchilar bilan boradigan kurashda o‗zining mavqeini, ya‘ni 
tengligini saqlash, ba‘zi hollarda esa ustunlikka erishish demakdir.
O‗zbekistonlik iqtisodchilar Yo‗ldoshev Z., Xalilova X. «Mamlakat 
iqtisodiyotining raqobatbardoshligi – mamlakatning o‗rta va uzoq 
muddatga iqtisodiy o‗sishning yuqori sur‘atlarini ta‘minlab turish 
qobiliyatidir» deya ta‘rif berishgan
55
.
Ilmiy va amaliy manbalarda raqobatbardoshlik va uning turlari, 
ko‗rinishlari hamda darajalari bo‗yicha turli talqinlar keltirilgan. Xususan, 
raqobatbardoshlikning ko‗rinishlari (14.1-rasm).
Tovarlarning 
raqobatbardosh 
bo‗lishi 
milliy 
iqtisodiyotning 
raqobatbardoshligini oshirishda asos bo‗lib xizmat qiladi. Korxonalarda 
ishlab chiqarilayotgan tovarlarning raqobatbardoshligi uning asosiy 
53
Porter M. Konkurentsiya. Per. s angl. Uch. Pos. – M.: Izdatelskiy dom ―Vilyams‖, 2000. – s 480. 4 
54
Rubin Yu.B. Teoriya i praktika predprinimatelskoy konkurentsii: Uchebnik. 4-e izdanie, pererabotannoe i dopolnennoe. – M.: OOO 
―Market DS Korporeyshn‖,20014. – s.86. 
55
Yo‗ldoshev Z., Xalilova X. Milliy va jahon iqtisodiyoti. - T.: ―Cho‗lpon‖,2013. 30-б. 

---

360
xarakteristikasi, sifat darajasi, dizayni va iste‘molchilar ehtiyojlariga mos 
kelishidir.