|
14-MAVZU: MINTAQALAR RAQOBATBARDOSHLIGI VA
RAQOBAT USTUNLIGI
Reja:
14.1. Mintaqaviy iqtisodiyotda raqobatbardoshlikni oshirishning
nazariy asoslari va uni takomillashtirish yo‗llari
14.2.
Raqobat
muhiti
va
raqobatbardoshlikni
aniqlash
ko‗rsatkichlari
14.3. Hududlar raqobat ustunligini belgilovchi omillar
14.4. Mintaqaviy darajadagi ijtimoiy-iqtisodiy siyosat choralari
bilan mintaqaning raqobatdoshligini oshirish
Tayanch tushuncha va iboralar:
milliy iqtisodiyot, raqobat,
raqobatbardoshlik,
milliy
iqtisodiyot
raqobatbardoshligi,
tovarlar
raqobatbardoshligi,
tarmoqlar
raqobatbardoshligi,
mintaqa
raqobatbardoshligi.
14.1. Mintaqaviy iqtisodiyotda raqobatbardoshlikni oshirishning
nazariy asoslari va uni takomillashtirish yo‗llari
Mintaqalar
iqtisodiyoti
taraqqiyoti
bozor
munosabatlarining
rivojlanganlik darajasi va ko‗lami, jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuv
darajasi, iqtisodiyotning raqobatbardoshligi, texnik-texnologik rivojlanish
darajasi hamda tarmoq va sohalarining tuzilishi, rivojlanish xususiyatlari
bilan xarakterlanadi. Bugungi kunda xalqaro iqtisodiy munosabatlarning
tobora rivojlanib borishi, iqtisodiyotning globallashuvi natijasida mamlakat
milliy iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish dolzarb vazifalardan
biriga aylanib bormoqda. O‗zbekiston Respublikasida ham milliy
iqtisodiyot raqobatbardoshligini oshirish vazifalariga alohida e‘tibor
qaratilmoqda. 2017-2021 yillarda O‗zbekiston Respublikasini yanada
rivojlantirish bo‗yicha Harakatlar strategiyasida «Tarkibiy o‗zgartirishlarni
chuqurlashtirish,
milliy
iqtisodiyotning
yetakchi
tarmoqlarini
modernizatsiya
va
diversifikatsiya
qilish
hisobiga
uning
raqobatbardoshligini oshirish» bo‗yicha ustuvor vazifalar belgilab berilgan.
2019 yilda mamlakatimizni rivojlantirishning eng muhim ustuvor vazifalari
to‗g‗risidagi O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining Parlamentga
Murojaatnomasida ham «ochiq iqtisodiyot, sog‗lom raqobat, ishbilarmonlik
va investitsiya muhitini tubdan yaxshilash uchun zarur sharoitlarni
359
yaratish» ta‘kidlangan. Milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini
shakllantirish hamda oshirishga qaratilgan islohotlar davomiyligi va
samaradorligini ta‘minlash, raqobatbardoshlik kategoriyasining mazmun-
mohiyati va uslubiy asoslarini hozirgi zamon iqtisodiyoti nuqtai nazaridan
kelib chiqib, talqin etishni taqozo etadi. Iqtisodiyotni innovatsion
rivojlantirish hisobiga milliy iqtisodiyotning xalqaro raqobatbardoshlikka
erishishi va xalqaro bozorlarda mustahkam nufuzga ega bo‗lishida muhim
omil bo‗lib xizmat qiladi.
Iqtisodchi-marketolog olim M.Porter «Raqobatbardoshlik - tovar,
xizmat va bozor munosabatlari subyektining bozorda mavjud bo‗lgan
o‗xshash tovar, xizmatlar bilan, shuningdek, bozor munosabatlarining
raqobatlashuvchi subyektlari bilan baravar bozorga chiqish xususiyatidir,
bu xususiyatni baholash esa yuqori, o‗rta va past darajadagi
raqobatbardoshliklarni alohida alohida belgilab berish imkonini beradi»
53
-
deb ta‘rif bergan. Y.Rubin esa «raqobatbardoshlikning» tayanch toifasiga
murojaat
qilib,
raqobatbardoshlik
deganda,
tadbirkorlik
biznesi
subyektining o‗z raqobatchilariga qarshi turish va bunday qarshi harakat
qilish qobiliyatini tushunmoq kerak deb yozib, bunday qarshi harakat
muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz, nisbatan muvaffaqiyatli yoki nisbatan
muvaffaqiyatsiz bo‗lishi ham mumkin deb ko‗rsatadi
54
. Raqobatbardoshlik
- raqobatchilar bilan boradigan kurashda o‗zining mavqeini, ya‘ni
tengligini saqlash, ba‘zi hollarda esa ustunlikka erishish demakdir.
O‗zbekistonlik iqtisodchilar Yo‗ldoshev Z., Xalilova X. «Mamlakat
iqtisodiyotining raqobatbardoshligi – mamlakatning o‗rta va uzoq
muddatga iqtisodiy o‗sishning yuqori sur‘atlarini ta‘minlab turish
qobiliyatidir» deya ta‘rif berishgan
55
.
Ilmiy va amaliy manbalarda raqobatbardoshlik va uning turlari,
ko‗rinishlari hamda darajalari bo‗yicha turli talqinlar keltirilgan. Xususan,
raqobatbardoshlikning ko‗rinishlari (14.1-rasm).
Tovarlarning
raqobatbardosh
bo‗lishi
milliy
iqtisodiyotning
raqobatbardoshligini oshirishda asos bo‗lib xizmat qiladi. Korxonalarda
ishlab chiqarilayotgan tovarlarning raqobatbardoshligi uning asosiy
53
Porter M. Konkurentsiya. Per. s angl. Uch. Pos. – M.: Izdatelskiy dom ―Vilyams‖, 2000. – s 480. 4
54
Rubin Yu.B. Teoriya i praktika predprinimatelskoy konkurentsii: Uchebnik. 4-e izdanie, pererabotannoe i dopolnennoe. – M.: OOO
―Market DS Korporeyshn‖,20014. – s.86.
55
Yo‗ldoshev Z., Xalilova X. Milliy va jahon iqtisodiyoti. - T.: ―Cho‗lpon‖,2013. 30-б.
360
xarakteristikasi, sifat darajasi, dizayni va iste‘molchilar ehtiyojlariga mos
kelishidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
