A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

Mintaqada magistral quvurlar.
O‗zbekiston hududida yirik tabiiy 
gaz, neft konlarining topilishi va ishga tushirilishi sababli quvur transporti 
rivojlandi, muhim ahamiyatga ega bo‗lgan gaz quvurlari vujudga keldi. 
Neft va neft mahsulotlarini quvurlar orqali tashish temir yo‗l va daryo 
yo‗llari orqali tashishdan iki-uch marta arzon, yo‗l davomida mahsulotning 
tabiiy yukolishi kamayadi, tashish jarayoni muntazamlashadi. 
Quvur orqali yuk tashish jarayonini avtomatlashtirish ancha oson 
bo‗lib, ko‗p sonli ishlovchilarga zaruriyat bulmaydi. 1980 yilda 
truboproddagi neft mahsulotlarini tashish tannarxi bir tiyindan xam kam, 
bu temir yo‗lga nisbatan 2,6 milrd. sum iqtisod qilish imkonini bergan.
Neftigaz industriyasi sanoatning flagmani va iqtisodiyotning yetakchi 
tarmog‗i hisoblanadi. U mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishda 
muhim rol o‗ynaydi. 2018 yil 1 yanvar holatiga respublika bo‗yicha 
magistral quvurlarning uzunligi 13895,7 km.ni tashkil qildi (8.1-rasm). 

---

242
8.1-rasm. 2018 yil 1 yanvar holatiga magistral quvurlar uzunligi, km 
Gaz quvurlari barcha magistral quvurlarning 99,2 %ni tashkil qiladi. 
Neft quvurlarining ulushi 0,8 % ni tashkil etadi. 
Magistral quvurlarning muhim afzalliklari quyidagilardan iborat:
1) yuklarni tashishning arzonligi (ular orqali neft tashish temir yo‗l 
transportiga qaraganda 3 baravar kam xarajat qiladi);
2) quvur liniyalari qurilishi uchun nisbatan kam xarajatlar (bir xil 
quvvatga ega magistral yoki temir yo‗l qurilishidan 2 baravar kam);
3) to‗g‗ri ishlaydigan quvurlar ishonchli, iqlim sharoitiga bog‗liq emas, 
yil bo‗yi ishlaydi;
4) minimal yo‗qotishlar kam (temir yo‗l bilan taqqoslaganda 1,5 
baravar kam va suv transportiga nisbatan 2,5 baravar kam);
5) yuqori o‗tkazish qobiliyatiga ega.
Ushbu transport turining kamchiliklari: yuklarni tashish tezligining 
pastligi va ekologik halokat xavfini tug‗diradigan avariyalar xavfi bilan 
izohlanadi, metall sarfining ko‗pligi kiradi. Quvur diametri 24 dyum 
bo‗lgan 1 km quvurga 123 tonna metal sarflanadi.