o ‘sha P yer V ezaliusdan qolgan k ito b la r saq lan a r ekan. Shu k ito b lar
orasida arab tilida yozilgan asarlar ham b o ig a n .
A n d reas V ezalius yoshligidanoq h a r xil bilim larga qiziqa b oshlagan.
Uylaridagi kutubxonada saqlanayotgan kitoblarni qunt bilan m utolaa qilgan.
U ayniqsa, tabiiy bilim lar va tibbiyotga k o ‘proq qiziqqan. X ususan, u
h a r xil hayvonlarning ta n a tuzilish ini biiishga intilgan.
K ichik hayvonlar
va p arran d a la rn in g tan asin i yorib, unin g ichki a ’zolarini tekshirgan.
1528-yilda A ndreasni o'qishga beradilar. U lotin, yunon va arab tillarini
o ‘rganadi. T abiiy fan lar va falsafaga oid k ito b la rn i k o ‘p o ‘qiydi. S hu
bilan birga an a to m iy a sohasida k o ‘p teksh irish lar olib boradi.
1533-yilda V ezalius Parijga kelib, d o rilfu n u n n in g tibbiyot fakultetiga
o ‘qishga kiradi. D orilfununda A ndreas to ‘rt yil o ‘qidi. Shu davr ichida o ‘z
vaqtini k o ‘p ro q an a to m iy a kafedrasida o ‘tkazad i. Bu y erd a an a to m ik
tek sh irish ishlari bilan b an d b o ‘ladi.
Parij u n iv ersitetin in g an a to m iy a k afedrasida m a sh h u r
a n a to m -o lim
Silvius b o shliq edi. U A ndreasning an ato m iy ag a ju d a qiziqishi va u nin g
z o ‘r q o biliyatini k o ‘rib, o ‘ziga yo rd am ch i qilib oladi. A ndreas an a to m ik
p re p a ra tla rn i ju d a m o h irlik bilan tayyorlagan ekan. L ekin, p re p a ra t
tayyorlash u c h u n m ateria l (o d a m jasad i) yetishm aydi. S h u nin g u c h u n
A ndreas o ‘zining kursdosh o ‘rtoqlari bilan
kechalari qabristno ng a borib,
yangi k o ‘m ilgan m u rd an in g q ab rin i kovlab o ch ib , u n i olib k elisharkan.
Bu in tilish la r o ‘z sam arasin i berib, V ezalius talab alik davridayoq bir
m u h im kashfiyot qiladi — u o d am n in g pastki ja g ‘i G a le n yozganidek,
ikki
su yakdan em as, balki b itta b u tu n suyakdan ib orat ekanligini isbot
qiladi.
A n dreas V ezalius Parij d o rilfu n u n in i 1536-yilda m uvaffaqiyat b ilan
tugatadi. Bu vaqtda u ju d a m o h ir va tajribali an ato m b o ‘lib yetishgan edi.
Vezalius dorilfununni tugatgandan so‘ng b ir oz vaqt harbiy qism da xizm at
qildi. 1537-yilda Italiyaga k o 'c h ib o ‘tdi. B ir oz vaqt V izantiyada yashab,
professorlik unvonini olishga tayyorlandi. 1537-yilning 5-dekabrida Vezalius
dorilfununda doktorlik dissertatsiyasini yoqlaydi.
Dissertatsiya mavzui Sharq tibbiyotiga bag‘ishlangan edi. U nd a Vezalius
m ash h u r 0 ‘rta asrlik olim Au B akr ar-R o ziy n in g "N o nu s al-M ansorius"
("M ansurga b ag 'ish lan g an 9 -c h i tibbiyot kitobi") nom li asarini sharh lab
bergan edi. V ezalius ilm iy daraja o lg an id an so ‘ng pedagoglik faoliyatini
boshladi. U 1538-yilda P aduya dorilfununin ing professori etib tayinlandi
va anatom iya fanidan dars bera boshladi. Vezalius o ‘z m a’ruzalarini anatom ik
p re p a ra tla r tayyorlash va h a r xil tajrib alar o ‘tkazish b ilan olib bo rardi.
Vezaliusga q ad a r anatom iya darslari k o ‘p roq nazariy usulda olib borilgan
edi. T alabalarga o d am gavdasining tu zilish i ra sm -su ra tla r y o rd am id a
k o ‘rsatilardi. V ezalius talabalarga m u rd an i y o rib u n in g real a ’zo larin i
ko ‘rsatib dars berardi.
112
Vezaliusgacha yozilgan anatom iya darsliklarida xatolar ko‘p edi.
Birgina
G alen n in g anatom iyaga oid kitobida 100 d an ortiq xato b o r edi. S huning
u c h u n V ezalius o ‘zi kitob yozishga kirishdi. B uning u c h u n u y u zlarch a
m u rd a gavdasini yorib teksh ird i. Bu ish 5 yil davo m etdi. 1543-yilda
k itobni tu g atib , u n i ch o p ettird i. K itob 7 jild d a n ib orat b o ‘lib, u O dam
gavdasining tuzilishi haq id a y etti kitob" deb ataladi.
V ezalius an ato m iy a sohasida k o ‘p ilm iy kashfiyot qilgan b o ‘lsa h am ,
u n d a n u n c h a lik k o ‘p ilm iy m eros qolgan em as. U ru h o n iy lar t a ’zyiqi
o stid a o ‘zining k o ‘p asarlarin i yoqib yuborgan. V ezalius q o ld irg an eng
k a tta asar "O dam gavdasining tuzilishi h aq id a yetti kitob"dir. K itobning
b irinchi jild i suyaklar va b o ‘g‘im lar haqida. Ikkinchisida m uskullar bayon
etilgan. U c h in c h i jild qon tom irlari va bezlarga bag‘ishlangan. T o ‘rtinchi
jild d a periferik asab to m irlari va o rq a m iya b ay o n etilgan.
B esh in chi jild
h az m qiluvchi a ’zo lar va tan o sil a ’zo lar haqida. O ltin ch i jild nafas
o rg an lari va qon aylanish a ’zolari haq id a. Y e ttin c h i jild b o sh m iy aning
tuzilishiga bag‘ishlangan. Vezalius o ‘z kitobida ayrim organlam ing suratini
b e ra r ek an , u n i tab iat m an zaralarida va h arak atd a ifoda etgan. M asalan,
bilak ikki boshli m uskuli (m .b ic ep s)n i tasvif e ta r ek an , u n i q o ‘lda b ir
n arsan i k o ‘tarib turg an h olda k o ‘rsatgan. O yoq m u sk ullarini b e ra r ekan,
u n i kishi yurib k etay o tg an h o la td a k o ‘rsatg an , y a ’ni
h a r b ir organ
q an d a y ish bajarsa, unin g an a to m iy asin i shu ish ja ra y o n id a k o ‘rsatgan.
Bu b ilan V ezalius fu nksional a n a to m iy a n i yaratgan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
