9-sinf kimyo fani biletlariga javoblar 1-bilet

2-savolga javob
. 450 g suvda necha g K
2
SO
4
eritilsa 10 %li eritma hosil bo‘ladi? 
10%:100%=0,1 
0,1 = x/450 + x; 
45+0,1x=x; 
0,9x=45; 
x=50. Javob: 50 g
3-savolga javob. Xromning (II) valentli birikmalarini aniqlash
. 
Xrom (II)-oksidiga xrom (II)-gidroksid mos kelib, u ham kislotalar bilan reaksiyaga kirishadi hamda tuz va suv 
hosil qiladi: Cr(OH)
2
+ 2HCl = CrCl
2
+ 2H
2
O. 
Cr(OH)
2
ni olish uchun xromning ikki valentli tuzlariga ishqor ta’sir ettiriladi. Natijada, sariq rangli cho‘kma 
Cr(OH)
2
hosil bo‘ladi: 
CrCl
2
+ 2NaOH= Cr(OH)
2
→+ 2NaCl. 
Xromning ikki valentli birikmalari beqaror. havo kislorodi ishtirokida oksidlanib, xromning uch valentli 
birikmalarini hosil qiladi:
4Cr(OH)
2
+ O
2
+ 2H
2
O = 4Cr(OH)
3
. 
Cr(OH)
2
qizdirilganda, xrom (III)-oksidini hosil qiladi: 
4Cr(OH)
2
+ O
2
= 2Cr
2
O
3
+ 4H
2
O. 
Cr
+2
oksidlanish darajasidagi xromning birikmalari qaytaruvchilardir. Ular oson oksidlanib, Cr
+3
li birikmalarga 
aylanadi: 2CrCl
2
+ 2HCl = 2CrCl
3
+H
2
17-BILET 
1. Eruvchanlik. 
2. 15 % li NaNO
3
eritmasidan 150 gr tayyorlash uchun necha gr tuz va necha gr suv kerak? 
3. Oltingugurtning flotatsiya hodisasi. 
1-savolga javob
: Moddalar turli erituvchilarda erib eritmalarni hosil qiladilar. Erituvchilarda moddalarning erish 
xususiyati eruvchanlikdeb yuritiladi.Biz kundalik turmushimizda turli moddalarni eritib, eritma hosil qilinishini 
ko‘rganmiz. Masalan: osh tuzini suvda eritib, tuzli suv hosil qilishni; shakar suvda eriganda, shirin suv hosil 
bo‘lishini; yod moddasini spirtda eritib, tibbiyotda ishlatiladigan yodning spirtdagi eritmasini hosil bo‘lishini 
ko‘rganmiz. Moddalar erituvchilarda cheksiz miqdorda erimaydi, balki ularning eruvchanligi ma’lum 
miqdordagina bo‘ladi. Shu miqdorni ifodalash uchun eruvchanlik koeffitsiyenti degan tushunchani bilib olishimiz 
kerak. Moddaning 100 g erituvchida ayni haroratda eriy oladigan eng ko‘p massasi shu moddaning eruvchanlik 
koeffitsiyenti(eruvchanligi) deyiladi. Eruvchanlik koeffitsiyenti S harfi bilan belgilanadi. Masalan, NaCl ning 20
o
C 
dagi eruvchanligi 36 ga tengligini bildirish uchun quyidagicha yoziladi: S (20
o
C) = 36 Moddalar suvda 
eruvchanligiga qarab 3 guruhga bo‘linadi: 

---

1) Yaxshi eriydigan moddalar: (100 g erituvchida 10 g dan ko‘p eriydi). KCl, NaNO
3
, shakar, spirt, gazlar (HCl, 
NH
3
). 
2) Oz eriydigan: (100 g erituvchida (H2O)1g dan kam eriydi). CaSO
4
, CaCO
3
, BaSO
4
, MgCO
3
, PbSO
4
, benzin, 
gazlar (CH
4
, N
2
, H
2
). 
3) Amalda erimaydigan moddalar: (100 g erituvchida 0,01 g va undan kam).oltin, kumush, mis. 
Moddalar eruvchanlik xususiyati bir qancha omillarga bog‘liq, masalan: moddaning tabiati va haroratga bog‘liq. 
Gaz moddalarni eruvchanligi qattiq moddalardan farq qiladi, ya’ni harorat ko‘tarilganda ularning eruvchanligi
kamayadi. Harorat pasayganda esa gazlarning eruvchanligi ortadi. Gaz moddalarning eruvchanligiga bosim ham 
ta’sir ko‘rsatadi. Bosim yuqori bo‘lsa, gazlarning eruvchanligi ortadi, bosim pasaysa eruvchanlik ham 
kamayadi.
Eritma tarkibidagi erigan modda miqdoriga ko‘ra eritmalar: 
1. To‘yingan eritma. 
2. To‘yinmagan eritma. 
3. O‘ta to‘yingan eritmalarga bo‘linadi. 
Ayni haroratda berilgan erituvchida eritilayotgan modda boshqa eriy olmaydigan eritma to‘yingan eritmadeyiladi.
Agar biror eritmada ayni haroratda eriyotgan modda yana erishi mumkin bo‘lsa, bunday eritma to‘yinmagan
eritmadeyiladi. To‘yinmagan eritmadagi erigan modda miqdori shu haroratda tayyorlangan to‘yingan eritma 
tarkibi-da bor bo‘lgan modda miqdoridan kam bo‘ladi. Biz amalda asosan to‘yinmagan eritmalar bilan ishlaymiz. 
O‘ta to‘yingan eritmada – erigan modda miqdori shu harorat uchun to‘yingan eritma tarkibidagi bor bo‘lgan
modda miqdoridan ko‘proq bo‘ladi.