8-mavzu. Mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik va mehnat unumdorligi tahlili

Ish vaqti fondi (IVF) xodimlar soni, bir xodim tomonidan yil uchun ishlab berilgan kunlarning o‘rtacha miqdori, ish kunining o‘rtacha davomiyligiga bog‘liq bo‘ladi. Bu bog‘liqlikni quyidagicha tasvirlash mumkin:
IVF = XS*K*D
4-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, o‘tgan yil bilan taqqos­laganda ish vaqtidagi umumiy yo‘qotish 37,01 ming kishi-soatga teng bo‘lsa, reja bilan qiyoslanganda 42,16 ming kishi-soatga ortiq bo‘ldi.


4- jadval
Ish vaqtidan foydalanish tahlili

№	Ko‘rsatkichlar	O‘tgan yil	Hisobot yil uchun reja	Hisobot yil uchun haqiqatda	Og‘ish, (+,-)
					o‘tgan yildan	rejadan
1.	Xodimlarning o‘rtacha soni(XS)	974	936	952	-22	16
2.	Bir xodimning bir yilda ishlagan kunlari soni (K)	264	260	258	-6	-2
3.	Bir xodimning bir yilda ishlagan ish soatlari (S)	2030,16	2028,00	2038,20	8,04	10,20
4.	Ish kunining o‘rtacha davomiyligi (D)	7,69	7,8	7,9	0,21	0,10
5.	Ish vaqti fondi (IVF) ming kishi-soat	1977,38	1898,21	1940,37	-37,01	42,16

Ish vaqti fondi o‘zgarishi quyidagi omillar ta’siri hisobiga sodir bo‘lgan:

a) xodimlar soni
∆IVF_XS= (952-974)*264*7,69= -44,663 ming kishi-soat;
b) bir yilda bir xodimning ish kunlari soni (ish vaqtining butun kunlik yo‘qotishlari)
∆IVF_K = 952*(258-264)*7,69 = - 43,925 ming kishi-soat;
v) ish kuni davomiyligi (smena ichida ish vaqti yo‘qotishlari)
∆IVF_D = 952*258*(7,9-7,69)= + 51,579 ming kishi-soat.
Bizning misolimizda 88,588 ming kishi-soat (44,663+43,925) ish vaqti yo‘qotilishi xodimlar soni qisqarishi va yil uchun bir xodim uchun ish kunlari soni kamayishi hisobiga yuzaga kelgan. Ish vaqtining umumiy yo‘qotishi ish kuni davomiyligi uzaytirilishi hisobiga qisman qoplangan.
Ish vaqti yo‘qotilishini o‘rgangandan so‘ng ish vaqtining unumsiz sarflanishi aniqlanadi.
Ish vaqtining unumsiz sarflanishi yaroqsiz mahsulotlar tayyorlash, ularni tuzatish oqibatida ish vaqtini yo‘qotish, shuningdek, texnologik jarayondan chetlashish (ish vaqtining qo‘shimcha sarfi) bilan bog‘liq ish vaqti sarfidan yuzaga keladi. Ish vaqtining unumsiz sarflanishi yaroqsiz mahsulotdan yo‘qotishlar haqida ma’lumotlarga asosan hisoblanadi.