7-sinfda kompyuter darslari uchun testlar tuzish reja

O’quvchilarda modda miqdori - mol tushunchasini shakllantirish

Kimyodan masalalar yechishda xalqaro standartda qabul qilingan o’lchov birliklaridan foydalanish bir birlikdan ikkinchi bklikka o’tishdagi qiyinchiliklarni keltirib chiqarmaydi.

O’lchovlar bo’yicha xalqaro Bosh konferensiya qarori bilan (Parijda 1971-y.) SI sistemasiga gramm-atom, gramm-molekula, gramm-ekvivalent tushunchalari o’rniga modda miqdorining birligi qilib mol kiritildi. Kimyoda turli hisoblashlar olib borishda, masalalar yechishda moldan foydalanish joriy etildi. Shunga qaramasdan, modda miqdori tushunchasini, eski tushunchalar bilan chalkashtirib yuborish holatlari ko’p uchraydi. Vaholangki, bularning hammasi yagona birlik molga o’tkazilgan.

Umumta’lim maktablarining 7-sinf kimyo darsida o’rganiladigan massa bilan modda miqdori tushunchalari bir-biridan farqlanadi, Modda massasi gramm yoki kilogrammda ifodalansa, mod­da miqdori moddani tashkil etuvchi atomlar yoki molekulalar soni bilan ifodalanadi. Mol - bu 12 g uglerod moddasida nechta uglerod atomlari bo’lsa, tarkibida shuncha atom, molekula, ion va boshqa zarracha- lar bo^’lgan har qanday modda miqdoridir.

12. 
    gramm uglerod moddasi tarkibida Avogadro soniga (6,02 • 10²³) teng bo’lgan uglerod atomlarini saqlaydi, Demak, tarkibida Avogadro soniga teng bo’lgan zarrachalar saqlovchi mod­da miqdori mol deb ataladi. Avogadro doimiysi N_A— 6,02 • 10²³ mol^-1 bilan ifodalanadi va 1 mol har qanday moddadagi atom yoki molekulalar sonini ko’rsatadi.
    

Kimyoviy formula va tenglamalar bo’yicha mol asosida hisob­lashlar olib borish masalalar yechishning eng qulay usuli hisob­lanadi. Mol tushunchasi o’quvchilarda masalalar yechish bilan shakllanib boradi. Lekin darslik va metodik qo’llanmalarda bu masalaning yoritilishi yetarli emas.

O’quvchilarda mol asosida masalalar yechishning ko’nikma va malakalarini shakllantirish uchun modda miqdorini aniqlashga oid ko’rgazmali tizim ishlab chiqildi. Unda massa, hajm, atom va molekulalar soni yordamida modda miqdorini aniqlash tenglama­lari keltirilib, ularning bir-biriga bog’lanish tenglamalari ko’rsatib beriladi (9.1-jadval). Bu jadvaldan foydalanib, modda miqdorini berilgan massa, hajm, atom va molekulalar soni asosida aniqlashga oid masalalar yechish, so’ngra berilgan modda miqdori yorda­mida massa, hajm, atom yoki molekulalar sonini aniqlash va jadvalda keltirilgan tenglamalar orasidagi bog’lanishlar bo’yicha hisoblashlar olib boriladi.