7. Dunyoqarashni shakllantirishda madaniyat mezonlari va umummadaniy dunyoqarashning omillari

 
6. Ta’limning puxta va tizimli oʻzlashtirib olish tamoyili. 
Ta’lim jarayonida 
oʻquvchi-talabalar bilimlarni mustahkam yodda saqlab qolishini ta’minlash zaruriy 
talablardan biridir. Oʻquv materiallarini mustahkam esda saqlab qolish, dars jarayonida 
bayon qilinayotgan oʻquv materiallarni tizimli va ongli oʻzlashtirishga bog‘liq. 
Avvalgi mashg‘ulotlarda hosil qilingan bilim, koʻnikma va malakalarini ancha 
murakkabroq materiallarni oʻzlashtirib olish uchun pillapoya, zamin boʻlib xizmat 
qiladi. Shuning uchun ham bilimlar zaxiraning yetarli boʻlmasligi keyingi 
oʻrganiladigan yangi bilimlarni ham zaif boʻlishga olib keladi. Ya’ni oʻzlashtirgan, 
mustahkamlangan bilimlar esa yangi mavzularni oʻrganish va mustahkamlashga asos 
boʻlib xizmat qiladi. Bilimlarni oʻzlashtirish jarayonida ularning puxta anglab 
olinganligini tekshirish ba’zi tushunmovchiliklarni yoʻqotish, mustahkamlashga 
e’tiborni qaratish didaktikning asosiy masalalaridan biridir. Ta’lim jarayonida 
takrorlashni uyushtirish bilimlarni mustahkamlashga yordam beradi. Takrorlashning 
ahamiyati shundaki, u faqat oldindan oʻzlashtirilgan oʻquv materialinigina esga 
tushirmaydi, balki shu oʻquv materialiga bog‘liq boʻlgan yangi – yangi ma’lumotlarni 
ham, oʻzlashtirilgan bilimlarning noaniq boʻlib qolgan tomonlarini oydinlashtiradi va 
toʻldiradi. Bilimlarni oʻzlashtirish jarayoni uzluksiz va ma’lum tizim asosida olib 
borilishi ta’lim samarasini oshiradi. Bilimlarni doimiy ravishda tekshirish, takrorlash, 
tizimli va uzluksiz ravishda toʻldirib borish muhim didaktik talabdir. 

---

135 
7. Ta’limning individuallashtirish oʻquvchi-talabalarning shaxsiy va yosh 
xususiyatlarini hisobga olish tamoyili. 
Har bir oʻquvchi-talabaning oʻziga yarasha 
qiziqishlari va shu bilan bir qatorda miqdori mavjud. Har bir oʻquvchi-talabaning 
oʻziga xos boʻlgan yutuqlari va shu bilan bir qatorda kamchiliklari ham bor. Agar 
pedagoglar oʻquv jarayonida ana shu individual xususiyatlarni hisobga olmasalar, har 
qancha unumli metodlardan foydalansa ham oʻquv jarayonida yaxshi natijalarga erisha 
olmaydilar. Chunki ta’limning asosiy vazifalaridan biri talabaning umumiy rivojini 
ta’minlash. Lekin oʻquvchi-talabaning haqiqiy rivoji faqat uning shaxsiy 
xususiyatlarini hisobga olgan holdagina amalga oshirilishi mumkin. Oʻquvchi-
talabalarning real oʻquv imkoniyatlari, rivojlanish jihatlarini oʻrganish hozirgi vaqtda 
shunchaki xohish emas, balki majburiy talabdir. Busiz oʻquv jarayonini 
muqobillashtirish, boyitish aqlga sig‘maydi. Albatta, shaxsiy xususiyatlar juda xilma – 
xil, ularni oʻrganish ma’lum vaqt talab etadi. Kuzatish jarayonida oʻquvchi-talabaning 
kuchli va ojiz tomonlarini uning bilish jarayonlaridan aniqlash mumkin. Oʻquvchi-
talaba shaxsining muammolari va qiyinchiliklarni tahlil qilish hamda shu muammolar 
sababini aniqlash keyingi pedagogik chora-tadbirlarni rivojlantirishda juda katta 
ahamiyatga ega. Ayniqsa, oʻzlashtirishi bir oz pastroq boʻlgan oʻquvchi-talabalar bilan 
yakka holda ishlash jarayonida pedagog oʻzi uchun ularning yangi qirralarini kashf 
etishi mumkin. Keyingi davrlarda