6-sinf. Botanika 7-dars: gul

13.1. Lishayniklarning tuzilishi va xilma-xilligi

Lishayniklar tabiatda juda keng tarqalgan. Chunonchi qoyalarda, toshlarda, unumsiz tuproqlarda, daraxtlar po‘stlog‘ida, shuningdek, turli joylarda o‘suvchi va yuksak o‘simliklarning o‘sishi uchun zamin tayyorlovchi o‘simliklardir. Ularning tanasi ham organlarga bo‘linmagan.

Yopishqoq lishayniklar ko‘pincha tog‘ va cho‘llarda o‘sadi. Agar lishaynik tanasidan kesib olingan yupqa kesma mikroskop ostiga qo‘yib qaralsa, uning chigallashib ketgan iplardan tashkil topganligi ko‘rinadi. Bu zamburug‘ning vegetativ tanasi (mitseliysi)dir. Ip chigallari orasida och-yashil sharga o‘xshash hujayralar borligi ko‘rinadi. Bular bir hujayrali suvo‘tlardir. Shunday qilib, bitta lishaynik organizmida ikkita o‘simlik: zamburug‘ bilan suvo‘t birgalikda yashaydi.

Lishaynikdagi zamburug‘ mitseliysi yomg‘ir paytida suvni shimib olib, uni uzoq saqlaydi. Undan tashqari, mitseliy o‘zining iplari orqali toshlar yuzidagi suvda erigan mineral tuzlarni ham so‘rib oladi. Suvo‘tlar esa zamburug‘ mitseliysi yig‘ib qo‘ygan suvni va havodan karbonat angidrid gazini oladi, ulardan esa yorug‘lik ta’sirida organik moddalar hosil bo‘ladi. Bu organik moddalar bilan zamburug‘ hujayralari oziqlanadi.