6-mavzu. Tabiiy geografiyaning tamoyillari geografiya fani turli ko‘lamdagi hududlarni (geotizimlarni) o‘rganish davomida quyidagi tamoyillarga tayanishi va unga amal qilishi shartdir. Hududiylik tamoyili

7. Bashoratlilik tamoyili. Bashorat-yunoncha rgognosis so‘zidan olingan bo‘lib, oldindan ko‘rish, oldindan aytish degan ma’noni bildiradi. Bashoratlash hamma fanlarga tegishli. Chunki borliq doimo harakatda, o‘zgarishda va rivojlanishda. Hatto inson ongi, tafakkuri ham doimo o‘zgarishda, takomillashuvda. Shu bois jamiyat, inson bashoratga ehtiyoj sezadi, ya’ni kelgusida ro‘y berishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlarni bilishga intiladi.
Geografik bashorat bu turli ko‘lamdagi hududlarda turli muddatlarda ro‘y berishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishni oldindan bilishdir. Geografik bashorat tarmoq sohalar bo‘yicha va nihoyat kompleks, ya’ni hamma sohalarni qamrab olgan umumgeografik mazmunga ega bo‘ladi. Bunday bashoratlar hududlarni oqilona tashkil qilish uchun tuziladigan rejalar, investitsion loyihalar uchun ilmiy asos bo‘lib xizmat qiladi.
Geografiya fanining integratsion va sintez qudrati bashoratlash uchun boshqa fanlarga nisbatan qulay imkoniyatlarga ega. Kelgusida bashoratlash geografiya fanining eng ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lmog‘i lozim. Bu esa o‘z navbatida fanning amaliy ahamiyatini oshiradi va uning ijtimoiy nufuzini mustahkamlaydi.


TABIIY GEOGRAFIK EKSPERIMENT VA MODELLASHTIRISH.
MODELLASh — fizik hodisa va jarayonlarni model yordamida tadqiq qilish; ob’ektlar (jonli va jonsiz tizimlar, muhandislik konstruksiyalari, fizik, kimyoviy, biologik, ijtimoiy jarayonlar xamda loyihalanadigan ob’ektlar)ning modellarini yasash. Fizik, matematik, elektr, kibernetik va b. xillarga bo‘linadi. Fizik M.da tadqiqot tekshirilayotgan jarayonning fizik tabiati va geometrik tuzilishi asl nusxadagidek, ammo undan mikdor (o‘lchami, tezligi) jihatidan farq qiladigan modelda olib boriladi. Fizik M. gidrotexnika inshootlari, samolyot, kema va b.ni tekshirishda qo‘llaniladi. Matematik M.da berilgan fizik jarayonlarning matematik ifodalari modellanadi. Elektr M. ham keng tarqalgan. Bunda aktiv, induktiv va sig‘im qarshiliklardan foydlaniladi. Tirik organ izmlardagi boshqarish jarayonlarini o‘rganish uchun kibernetik modellar yaratilgan.