6-amaliy mashg’ulot. Mavzu: Xususiy vaziyatdagi tekisliklar Tekislikning o’zaro holati. Mashq’ulot rejasi

6.13. Rezbalarning asosiy elementlari va parametrlari.
Mashinasozlikda rezbalar keng tarqalgan bo'lib o'zining universalligi, yuqori mustahkamligi, katta yuklama (nagruzka) larga chidamligi bilan munosib o'rin olgan.
6.14.Rezbalar tasnifi (klassifikatsiyasi).

1. 
   rezbaning profiliga qarab ularni uchburchakli, trapetsiyasimon, yumaloq, to'g'ri burchakli va boshqacha profillarga ajrailadi;
   
2. 
   rezbaning sirtiga qarab ularni silindrik va konussimon rezbalarga ajratiladi;
   
3. 
   rezbalarning sirtiga nisbatan joylashishiga qarab ularni tashqi va ichki rezbalarga ajratiladi;
   

4. 
   rezbalardan foydalanishga qarab ularni biriktiruvchi (metrik), zichlab biriktiruvchi (konussimon, quvurli), surilyvchi (tirakli, trapetsiyasimon), maxsus va boshqalarga ajratiladi;
   
5. 
   rezbaning vintli sirtining yo'nalishiga qarab ularni o'ng va chap yo'lli rezbalarga ajratiladi;
   
6. 
   rezbalarni kirimining soniga qarab bir kirimli va ko'p kirimli (ikki kirimli, uch kirimli va h.) guruhlarga ajratiladi.
   

6.15. Asosiy termin (atama) va ta'riflar. Rezbalarning profiliga qarab ularning har biri uchun alohida standartlar mavjud:

• 
  rezbaning vint chizig'i - silindrik yoki konussimon sirtda nuqtaning aylanma va ilgarilama harakati natijasida chizgan chizig'iga vint chiziq deyiladi;
  
• 
  rezbaning vintli sirti - vint chizig'i bo'yicha silindrik yoki konussimon sirtda qirqilgan rezbaning sirti;
  
• 
  silindrik va konussimon rezba - to'g'ri doiraviy silindr va konus sirtlarga o'yilgan rezbalar;
  
• 
  rezbaning o'rami - nuqtaning sirt yuzasida bir marta aylanib chiqqan geometrik yo'li;
  
• 
  o'ng va chap yolli rezba - silindr yoki konus sirtida soat mili yo'nalishi bo'yicha qirqib hosil qilingan rezba chap, soat mili yo'nalishiga teskari harakatda o'yilgan rezba o'ng yolli deyiladi;
  
• 
  bir kirimli va ko'p kirimli rezba - bitta nuqta orqali chizilgan vint chizigi orqali qirqilgan rezba (P) bir kirimli, bir vaqtning o'zida ikkita va undan ortiq nuqtalar chizgan vint chiziqlari orqali qirqilgan rezbalar (Pn) ko'p kirimli rezba deyiladi (6.12-shakl);