5-variant 1– topshiriq. Gimnastikaning rivojlanish tarixi. Reja

(sinash va xatolar asosi) bilan bog‘liq.

Har qanday xatolar o ‘rgatishga salbiy ta ’sir ko‘rsatadi,

shuning uchun o ‘rgatish shartini qat’iy ravishda qismlashtirish

va tartiblashtirish talab etiladi. Ammo xuddi qonunga aylanib

qolganday, o ‘quvchi vazifalarni hal etishga xatolar orqali

boradi. Obrazli qilib aytganda, xatolar foydali bo‘lishi kerak.

Xatolarning asosiy roli texnikalarni individual (alohida, yakka)

bajarganda kuzatiladi. Bu yerda har bir sinash izlanishdan

iborat. Har qanday sinash xatosiz bo‘lmaydi.

1. Aniq harakat faoliyatda brusga bukilib chiqishda qoining

bukilishi va bruslarga tayanib turishning hamma mashqlarida

qomatning yaxshi emasligi umumiy xatolardandir.

2. Qisman va majmuiy xatolar. Qisman xatolar kamdan

kam uchraydi, asosan, harakat malakasini shakllantirishning

birinchi fazasi (bosqichida) boladi. Bunday xatolar, haddan

tashqari qo‘pol bo‘lmasa, o ‘rgatishga katta to‘siq bo‘la olmaydi.

Odatda, majmuiy harakatda xatolar kuzatiladi. Shuning uchun

xatolar o ‘zaro bogiiq: biri ikkinchisini keltirib chiqaradi.

3. Avtomatlashmagan va avtomatlashgan xatolar. Avtomatlashmagan

xatolar ko‘proq o ‘rganishning boshlang‘ich

davrida uchraydi. Ularni to ‘g‘rilashda o ‘rgatish metodikasi

to‘g‘ri tanlansa, qiyinchilik boimaydi, ulardan ba’zilari o ‘zidan

o ‘zi yo‘qolib ketadi.

Avtomatlashgan xatolar noto‘g‘ri harakatlarni ko‘p marotaba

takrorlash natijasida kelib chiqadi. Bunday xatolar turg‘un

bo‘ladi va uni to ‘g‘rilash katta mehnatlar evaziga amalga

oshiriladi. Ba’zida ma ’lum takrorlashni to ‘xtatishga to ‘g‘ri

keladi. Ya‘ni vaqtincha paydo bo‘lgan malakalarning biroz

yo‘qolishi kutiladi, so‘ng iloji bolmagan harakat-vazifalarni

yangidan hal etishga kirishiladi. Avtomatlashgan xatoni

to ‘g‘rilashda, o ‘quvchi, harakatni to ‘gcri bajarishga intilib,

olig^aysizlikni sezadi. Biroq bunday o ‘ng‘aysizlik keyinchalik

o4ib ketadi, shuning uchun bunga qayg‘urish shart emas.

, ,0 ‘ng‘aylikniu sezish, uning to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligidan qat’i

nazar, avtomatlashgan harakatlarga xosdir.

4. Jiddiy va muhini bo'lmagan xatolar. Harakat-faoliyatlarda

texnika asosini buzib ko‘rsatuvchi xatolar jiddiy,

qo‘pol xatolar hisoblanadi. Ularni iloji boricha tezroq tuzatish

zarur, chunki ular o‘rgatishga ko‘proq xalaqit beradi.

Muhim bo‘lmagan, mayda xatolar, harakat-faoliyatlarning

alohida qismiga tegishlidir. Muhim bo‘lmagan xatolar odat tusiga

kirib qolsa, keyingi texnik takomillashuvga xalaqit beradi.

5. Tipik va notipik xatolar. Ba’zi bir harakat xatolari

tipik, ommaviy holatlarda ko‘proq uchraydi. Bunday xatolarning

vujudga kelishini oldindan sezish mumkin. Masalan,

bolalarning qisqa masofaga yugurishlarida shunday tipik xatolar:

start vaqtida tosni baland ko4arishlik; masofaga yugurishda —

tanani me ’yoridan ortiq oldinga tashlash. Bular orasida

xatolarning eng ko‘p, tipik sabablari quyidagilar:

1. 0 ‘rgatish vazifasini o ‘quvchi tomonidan noto‘g‘ri tushunishlik.

2. Vazifani hal etish loyihasining takomillashmaganligi, shu bilan