5-variant 1– topshiriq. Gimnastikaning rivojlanish tarixi. Reja

nomi tushuniladi. Boshqa sohalardagi kabi, gimnastika atamasi ham

jismoniy tarbiya taraqqiyoti bilan bir qatorda, takomillasha boradi,

chunki amaliyot va fanda qanaqa yangilik paydo bo‘lsa, u tilda

muqarrar aks etib, uni boyita boradi.

Gimnastika atamalogiyasi fttifoqda 1938-yilda joriy etiigan

bo'lib, ms adabiy tili lug‘at fondi asosida qurilgan edi. Shuning

uchun u gimnastika bilan shug‘ullanuvchilarning turli tabaqalariga

anchagina tushunarli va yaqin, shuningdek, ms tilining boshqa tillarga

to‘g‘ri (mashqlar mazmuniga qarab) tarjima qilish imkonini beradi.

Yangi atamaning afzalligi shundan Iborat ediki, atamalar tuzish

va ulami qo‘llashga yangicha yondashildi. Mualliflar atamalar tuzish

tizimini har bir harakatning eng ifodali xususiyatlarini ko‘rsatish

bilangina cheklanib, ayni vaqtda shu harakatni aniq va qisqa ta’riflash

imkonini beradigan qilib belgilashdi.

Sobiq sho‘rolar gimnastika tizimining rivojlana borishi, nazariya

va amaliyotda erishilgan yangi-yangi yutuqlari gimnastika atamasini

yanada takomillashtirishni taqozo qildi. Gimnastika bo‘yicha 1957-yilda

o ‘tkazilgan munozara, 1962. 1963-yillardagi Ittifoq konferensiyalari

ham shu masalaga bag‘ishlangan edi.

Jismoniy tarbiya institutlari, ayniqsa, Moskva, Leningrad va

Kiyev jismoniy tarbiya akademiyalari gimnastika kafedralarining

o‘qituvchilari gimnastika atamasi taraqqiyotiga katta hissa qo‘shishdi.

Olib borilgan izlanish va muhokamalar natijasida 1965-yilda sobiq

Ittifoq gimnastika federatsiyasi amaldagi atamalarga so‘nggi o ‘zgartish

va qo‘shimchalarni kiritdi. Ushbu o'quv qo‘llanmada keltirilgan

atamalar baynalmilal tillarda uchraydigan va o'zbek adabiy tiliga

kirib kelgan atamalar, shu sohani yirik mutaxassis-olimlari, dotsent

A. Yefemenko, M.Umarovlar tomonidan amaliy mashg‘ulotlarda

qo‘llash uchun tavsiya etiigan atamalarga, H. Rafiyevning Jismoniy

tarbiya va sport lug‘ati kitobi hamda O'zbek tilining izohli lug‘atiga

tayanib, atamalar tarkibiga ayrim yangiliklar kiritishga urinib

ko‘rildi.

2. Atamalarga qo‘yiladigan talablar

Atamalar o ‘z ma ’nosining aniqligi va ixtisoslashganligi bilan

odatdagi leksik birliklardan farq qiladi. So‘zlar atamaga aylangach,

zarur bo‘lgan bir ma ’noni anglatadi (kirish, engashish, tashlanish,

ko‘prik, pastga tashlanish, osilish, tayanish va h.k.). Bunda atamalar

biron tushunchani, harakatni bildiribgina qolmay, balki uni turdosh

tushuncha, harakatlardan ajratib aniqlab beradi.

Atamalarga ushbu talablar qo‘yiladi:

Tushunarlilik. Atama ona tili lug‘at tarkibi va boshqa tillardan

olingan so‘zlar, shuningdek, baynalmilal atama-so‘zlar asosida

qurilgan bo'lib, mazkur xalq tilidagi so‘z yasash va grammatika

qoidalariga to‘la mos bo‘ladi. Shundagina atamalar tushunarli,

hayotiy va barqaror bo'ladi. Ona tili mezonlarining buzilishi atamalarning

tushunarli bo‘lmasligiga olib keladi.

Aniqlik. Atama t a’riflanayotgan harakat (mashq) yoki tushunchaning

mohiyati haqida ochiq-oydin tasawur beradigan bo'lishi

kerak. Atamaning aniqligi mashq haqida to‘g‘ri tasawur hosil qilish

uchun katta ahamiyatga ega bo‘lib, u mashqni tezroq o ‘rganib