5-mavzu: Halqali chuvalchanglar tipi, ularning harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Halqali chuvalchanglar, ularning umumiy harakteristikasi va klasifikatsiyasi. Yashash tarzi, tuzulishi, ko’payishi va rivojlanishi

Jinsiy sistemasi juda sodda tuzilgan. Ko`ptuklilar ayrim jinsli, lekin jinsiy dimorfizm rivojlanmagan. Jinsiy bezlari oldingi va eng oxirgi halqalar- idan boshqa hamma bo`g`imlarda yoki faqat ayrim jinsiy bo`g`imlarda hosil bo`ladi. Yetilayotgan gonadalar dastlab juda yupqa peritoneal epiteliy bilan qoplangan. Bezlar yetilgach, epiteliy yorilib. uning ichidagi jinsiy hujayralar selom suyuqligiga chiqadi va shu yerda yetiladi. Ayrim ko`ptuklilarningurug` yoki tuxum yo`li bo`lmaydi. Jinsiy hujayralar tana devorini yorib tashqariga chiqadi. Ba`zi chuvalchanglarning kalta nayli voronka shaklidagi mustaqil jinsiy yo`li bo`ladi.
Rivojlanishi. Ko`ptuklilar tuxumi to`liq, lekin noteks maydalanadi. Tuxumdan ko`ptuklilar uchun xos bo`lgan troxofora lichinkasi chiqadi. Lichinka tanasi yumaloq yoki noksimon bo`lib, uning tepasida bir dasta uzun kipriklardan iborat kokili bor. Lichinka tanasini bir qator kipriklar belbog` shaklida o`rab turadi. Og`izteshigidan oldindajoylashganbelbog` prototrox deyiladi. Ba`zan bunday belbog` og`iz teshigidan orqaroqda ham bo`ladi. Ichagi uch bo`lim - oldingi, o`rta va orqa ichakdan iborat. Ichak bilan tana devori o`rtasida birlamchi tana bo`shlig `i bo`ladi. Ichakning ikki yonida bir juft metanefridiylar joylashgan.


Nazorat uchun savollar:

1. Halqali chuvalchanglar tipining klasssifikatsiyasi?

2. Belbog`sizlar kenja tipining umumiy xarekteriskasi?
3. Ko`ptuklilar sinfining turkumlari?
4. Nereisning tashqi va ichki tuzilishi?


Nerisning bosh qismi Ko`p tuklilar





Har-xil ko`ptuklilar

Belbog`lilar — germafrodit hayvonlar. Jinsiy bezlari metamer joylash­gan. Tanasida belbog`i rivojlangan. О`zgarishsiz rivojlanadi. Belbog`lilar kamtuklilar va zuluklar sinfiga bo`linadi. Kamtuklilar tana o`simtalari (parapodiy, palpa, jabralar) yo`qolib ket- gan halqali chuvalchangiardan iborat. Kamtuklilarda parapodiylar o`miga faqat ularning qillari saq 1 anib qoladi. Jinsiy sistemasi germafrodi t. Jinsiy bezlari tanasining oldingi bir necha halqalarida joylashgan. Ular chuchuk suv va tuproqda yashaydi. 3400 ga yaqin turlari ma`lum.