5-Lekciya: taw jinislari h’A’m minerallar

Metamorfikaliq jinislardin’ strukturasi. Uliwma metamorfikaliq jinislar ushin slanetsli h’a’m kristalli struktura xarakterli. Slanetsli strukturada metamorfikaliq jinislar aniq ko’rsetilgen listta’rizli ajiraliwg’a (slanetsler, gneysler) iye. Kristalli strukturada bolsa - kristalli du’zilisli (mramor, kvartsit h’a’m b.) bolip, a’sirese danalardin’ listli, ten’gesheli, iyneta’rizli h’a’m tabletkata’rizli formalari xarakterli, ayirim h’allarda olar kristall - danali.

Metamorfikaliq jinislardm’ teksturasi en’ basli aniqlawshi belgileri bolip sanaladi. Danalardin’ o’z ara jaylasiwi h’a’m tu’rine qarag’anda pu’tin, slanetsli, linzata’rizli, gneysli, jol- jol, talali h’a’m ta’rtipsiz teksturalar ajiratiladi:

O’z aldinaliq. Metamorfikaliq jinislar magmatikaliq jinislardan o’z aldinaliq formalari boyinsha pariq qiladi. Olarda slanetsleniwdin’ rawajlaniwi saldarinan sho’gindi qatlamli jinislardag’i o’z aldinaliqka uqsasliq saqlanip qaladi. Olarda klivaj, yag’niy ko’p bo’limi slanetsleniwge parallel bolg’an mayda jariqlaniw o’z aldinalig’i ken’ rawajlang’an boladi.

Metamorfikaliq jinislardin’ tu’rleri

Regionalhq metamorfizm jinislari. Regionalliq metamorfizmnin’ en’ ken’ tarqalg’an jinislari bolip, jasil slanetsler, kristalli slanetsler, gneysler, amfibolitler, mramorlar, kvartsitler sanaladi. Olar a’dette aktiv deformatsiyalang’an, quramali burmalang’an qatlamlar, linzalar h’a’m qatlamalar formasinda jatadi.

Jasil slanetsler metamorfizmnin’ en’ to’men da’rejesi esaplanip, xlorit, albit, aktinolit, epidot, kvarts, seritsit siyaqli to’men temperaturali minerallar kompleksi menen xarakterlenedi. Ol yaki bul minerallardin’ u’stinligi boyinsha xloritli, epidot-aktinolitli, seritsit-xloritli h’a’m basqa tu’rleri ajiratiladi.

Bunday jinislardin’ teksturasi slanetsli, strukturasi mayda danali boladi; a’dette reliktli strukturalari saqlanip qaladi. Temperatura joqariraq bolg’anda slyudali, sillimanit-muskovitli h’a’m stavrolit-sillimanitli slanetsler qa’liplesedi.

Kristalli slanetsler metamorfizmnin’ orta h’a’m joqari basqishlarinda (amfibolitli h’a’m granulitli fatsiyalar) payda boladi, slanetsli h’a’m gneysli teksturag’a, mayda h’a’m orta danali strukturag’a iye boladi. Olardin’ quramina plagioklaz, rogovaya obmanka, biotit, piroksenlar, granatlar, epidot h’a’m basqa minerallar kiredi. Kvarts h’a’m kaliyli dala shpatlari a’dette ushiramaydi.

Gneysler metamorfizmnin’ orta h’a’m joqari basqishlarinda ju’zege keledi, mineral qurami boyinsha granitlerge jaqin, yag’niy dala shpatlari h’a’m kvartsqa boy boladi. Ren’li minerallardan slyudalar, rogovaya obmanka, piroksenlar, granatlar, disten, sillimanit h’a’m ayirim basqa minerallar ushirawi mu’mkin. Olar gneysli teksturag’a, mayda yaki orta danali strukturag’a iye boladi.

Birlemshi jinislardin’ ta’biyatina baylanisli xolda para h’a’m ortagneysler ajiratiladi. Sho’gindi jinislar metamorfizmde paragneysler, magmatikaliq jinislardan bolsa ortagneysler ju’zege keledi.

Amfibolitlar melanokratli, kristall danali jinislar bolip, massiv yaki ta’rtipsiz teksturali, tiykarinan rogovaya obmankadan, kemrek plagioklazdan quralg’an. Piroksenlar h’a’m gr anatlar da ushirawi mu’mkin.

Mramorlar 50% ten kem bolmag’an karbonatlarg’a iye metamorfikaliq jinislar. Qurami boyinsha olar kaltsitli, kaltsit-dolomitli h’a’m dolomitli tu’rlerge bo’linedi. Taw jinisinda silikatlar (yaki kvarts) mug’dari 5 dan 50% ke shekem bolg’anda silikatli mramorlar yaki kaltsifirler delinedi.

Kvartsitlar tiykarinan kvartstan quralg’an metamorfikaliq jinislar esaplanadi. Quraminda dala shpatlari, biotit, temirli birikpelerdin’ barlig’i boyinsha olardin’ kvartsitlar, kvartsit-slanetsler kibi tu’rleri ajiratiladi.