4-мавзу. Меҳнат бозорида талаб ва таклиф ҳолатини таҳлил қилишда замонавий ахборот технологиялари дастурларидан фойдаланиш

Макон (худуд) хусусиятига кўра меҳнат бозори уч гурухга бўлинади:
а) жахон меҳнат бозори;
б) халқаро меҳнат бозори;
в) худудий (давлатлар) меҳнат бозори.
Жахон меҳнат бозори дейилганда умумжахон хўжалигида амалга ошадиган ва ишчи кучи олди-сотдиси билан боғлиқ бўлган барча ижтимоий-иқтисодий муносабатлар мажмуаси тушунилади.
Жахон меҳнат бозори нихоятда мураккаб жараён бўлиб, хал­қаро ва худудий меҳнат бозорлари унинг таркибий қисмлари хи­собланади. Иқтисодий фанда жахон меҳнат бозори жуда кам ўрганилган бўлиб, унинг сифат ва миқдор ўлчамлари назарий асослари тўғрисида кенг миқёсли ва йирик изланишлар амалга оширилмаган.
Халқаро меҳнат бозори дейилганда қитъалар, жахоннинг муайян, худудлари, давлатлар орасидаги миграция воситасида ишчи кучини ёллаш ва ёлланишга алоқадор халқаро ижтимоий-иқтисодий муносабатлар тушунилади.
Маконий жихатидан энг кичик меҳнат бозори худудий меҳнат бозори бўлиб, маълум маънода уни маъмурий (давлат) меҳнат бозори деб юритиш мақсадга мувофиқдир.
Меҳнат бозори хусусиятига кўра икки гурухга ажратилади:
а) ташқи (касбий) меҳнат бозори;
б) ички меҳнат бозори.
Ташқи меҳнат бозорида ишчи кучининг фирмалар ва бошқа корхоналар орасида кўчиб юришини тавсифлайди, яъни у ходимларнинг корхоналараро харакатидан иборатдир.
Ички меҳнат бозори бўлса корхоналар доирасида (ичида) ишчи кучининг горизонтал ва вертикал харакатини тавсифлайди.
Маданиятли меҳнат бозорининг бозор иқтисодиёти талабларига жавоб берадиган меъёрда амал қилиш эса бир қатор шартларнинг бўлиниши тақозо қилади. Уларнинг асосийлари қуйидагилар:
а) талаб ва таклифнинг эркин амал қилиниши кафолатловчи хуқуқий асосларининг мавжудлиги;
б) бозор субъектларининг эркин харакат қилишлари учун замин - иқтисодий маконнинг мавжуд бўлиши;
в) меҳнат бозори инфратузилмасининг мавжудлиги;
г) иш ҳақи миқдорининг чегараланмаслиги, уй-жой ва иш жойларини мавжуд бўлиши.