4-Mavzu: Antik davr madaniyati (2 soat) Reja

Efebiya 
(
yunon.
ephebeia 
-
o‘smir
) — YUnoniston (
Sparta, Afina
)da 
erkin tug‘ilgan 18 yoshdan 20 yoshgacha bo‘lgan o‘smirlarni harbiy va 
fuqarolik xizmatiga tayyorlaydigan davlat tashkiloti Efebiya deb atalgan. 
O‘qish kazarma sharoitida 2 yil davom etgan. Birinchi yili efeblar 
gimnastika, kamondan otishni o‘rganganlar, harbiy mashqlar o‘tkazishgan. 
Ikkinchi yil harbiy qo‘rg‘onlar qurish, harbiy garnizonlarni qo‘riqlash, 
harbiy-dengiz ishlarini o‘rganish bilan shug‘ullanishgan, xalq sayil va 
bayramlari hamda yig‘i- lishlarida tartib saqlanishini nazorat qilishgan. 

---

Efebiyani tugatganlar to‘la huquqli fuqaro hisoblangan. 
YUnon falsafasining eng yuksak namoyandalari Suqrot, Platon va 
Aristotel merosi umuminsoniy madaniyat xazinalaridir. YUnonistonda 
olamni falsafiy mushohada qilish -mantiq va tasdiqlashga tayangan ilmiy va 
ratsional fikrlash metodi orqali bilish mumkinligiga asos solindi. Deyarli 
hozirgi zamon madaniyatining dastlabki janrlari qadimgi YUnonistonda 
paydo bo‘ldi. Ba’zilari o‘sha davrning o‘zida juda yuqori darajaga ko‘tarildi. 
Fidiy boshchiligidagi badiiy tasviriy san’at asarlari, Zevsning katta haykali 
bunga misol bo‘la oladi. 
Ibtidoiy jamoa tuzumidan sinfiy jamiyatga o‘tish davomida 
yunonlarning diniy tasavvurlari ham o‘zgarib borgan. Buning natijasida har 
bir yirik hodisa, kasbi-korning o‘z xudolari -homiylari paydo bo‘lgan. 
Masalan, Geya -Er xudosi. Olimp xudolaridan ilgarigi eng qadimgi ma’buda. 
O‘z-o‘zidan osmon (
Uran
), dengiz (
Poton
) va tog‘larni yaratgan. Uranni er 
qilib olgan. Ulardan xudolarning birinchi avlodi -6 erkak titan va 6 ayol titan 
tug‘ilgan, ularning orasida Zevsning ota-onasi -Kronos va Reya ham bo‘lgan. 
Geya Olimp xudolarining hayotida faol ishtirok etmasa ham, ularga dono 
maslahatlar berib turgan. Vaqt o‘tishi bilan Geya taqdir hukmini biladigan 
qadimgi donishmandlik homiysi sifatida e’zozlagan. 
Yunon afsonalaridagi oliy ma’bud, butun olam hukmdori 
Zevs
dir. U 
Kronos va Reyaning o‘g‘li. Ma’budlarning uchinchi avlodiga mansub bo‘lib, 
Tartarda o‘z otasi va boshqa titanlarni engib, Olimp tog‘ida hukmron 
bo‘lgandan keyin asta-sekin olamni qaytadan tuzadi, qonunlar chiqaradi, 
tartib o‘rnatadi, fan, san’at, axloq me’yorlarini joriy etadi. Zevs taqdir 
irodasini va yaxshi niyatlarini ro‘yobga chiqaruvchi ko‘plab qahramonlar 
(
Gerakl, Persey
) ning otasi. Ayni vaqtda Zevs - dahshatli jazolovchi kuch. U 
bir necha marta odam zotini yo‘q qilib, undan ham mukammal insonni 
yaratishga urinadi. Zevs to‘g‘risidagi afsonalarning ayrim qismlari «Iliada», 
«Odisseya» va boshqa antik davr asarlarida bor. 
Olimp ma’budlaridan biri, Kronos va Reyaning o‘g‘li