|
Kernew rеzonansi.
R, L hám C elementler izbe-iz jalǵanǵanda shınjırda kernewlar rezonansi payda bolıwı múmkin. Onıń ushın reaktiv qarsılıqlar bahaları óz-ara teń (XL=XC) bolıwı kerek hám bul rezonans shárti esaplanadı. Bul jaǵdayda shınjırni reaktiv qarsılıgı X=XL-XC =0 hám tolıq qarsılıq Z=R aktiv qarsılıqdangina ibarat bolıp minimal bahaǵa iye boladı. Ol waqıtta shınjırdagi tok I=U/R bolıp, U=const hám R=const bolǵanda onıń mánisi maksimal boladı. Bunda ulıwma kernew tok menen faza buyicha uyqas túsip, shınjırnıń quwat koeffisienti cos φ=1 boladı.
4. 15-súwretda kernewlar rezonansi rejiminiń vektor diagramması hám grafigi keltirilgen.
4.15-súwret
Induktivlikda hám sıyımlılıqta kernew baha tárepten
Dеmak,
Sonday etip, egerde XL>R bolsa, induktiv hám Sıyımlılıq elementler degi kernewlar derek kernewidan XL/R Ret úlken boladı. Sonday eken kernewlar rezonansinıń úlkenligi reaktiv elementler qarsılıgınıń aktiv qarsılıqtan neshe ret úlken bolıwına baylanıslı. L hám C Kernewlar óz-ara teń bolıp, bir-birin tolıq kompensasiyalaydi. Olar arasındaǵı faza jılısıwı Ga teń, yaǵnıy bul kernewlar keri fazada boladı.
Shınjırda R, L, C Elementler izbe-iz jalǵanǵan daǵı rejimine, yaǵnıy XL=XC Induktivlikdagi kernew hám sıyımlılıqtaǵı kernew keri fazada jaylasıp bahaları tárepten teń hám derek kernewidan bir neshe ret úlken bolǵan rejimge, kernewlar rezonansi rejimi dep ataladı.
Kernewlar rezonansi rejimindegi vektor diagramma 4. 14-súwretda kórsetilgen. Kernewni reaktiv quraytuǵınsı R= sin=0, Sonday eken tolıq kernew = a Hám de fazalar jılısıw múyeshi =0, cos =1
Bunday shınjırnıń aktiv quwatı P=UI cos =UI=S, Peaktiv quwat Q=UIsin =0. Induktiv katushka( ) hám kondеnsatordi ( )Reaktiv quwatları nolǵa teń emes, olardıń máwrit bahaları qálegen waqıtta bir-birine teń, biraq belgisi buyicha keri. Tútediń magnit maydan energiyası menen kondensatordıń elektr maydan energiyası ortasında úzliksiz energiya almasinuvi júz boladı.
Induktivlik L hám sıyımlılıq C ni bahaların ózgertiw yuli menen, induktiv hám sıyımlılıq qarsılıqlardıń óz-ara teńligine Erisiw múmkin. Kernewlar rezonansi baslanatuǵın múyesh jiyilik
Ańlatpadan rezonans jiyiliksi Ni tabamız
Rezonans jiyilikda, shınjırdagi tok maksimal mánisiga erisedi. Jiyilik asırılǵanda Qarsılıq artadı, sonday eken, shınjırnıń reaktiv qarsılıgı Nolǵa teń bolmaydı. Tok kemeyedi. Jiyilik =0 da, Yaǵnıy turaqlı tok kernewiga sáykes keletuǵın bahada, shınjırdagi tok nol boladı (XC=).
Múyesh jiyilik (>0) Asırılsa shınjırnıń reaktiv qarsılıgı da noldan úlken boladı hám tok azaya baslaydı (4. 16 -súwret). Aktiv qarsılıqlı elementtegi kernew tushuvi shınjırdagi tok sıyaqlı ózgeredi, sebebi R=const. Bul waqıtta =0 da UR =U boladi.
UL hám UC kernewlar =0 da Shamaları tárepinen óz-ara teń boladı, lekin olar ózleriniń maksimal bahalarına rezonans jiyilikdan ayrıqsha bolǵan jiyiliklarda erisedi. Kondensator daǵı kernew
4.16-súwret. Kernew hám toknıń jiyilikga bog’liqligi
Kvadrat túbir astındaǵı funksiya minimal bolǵanda kernew UC maksimal bahaǵa erisedi. Bul funksiyadan buyicha birinshi tártipli tuwındı alıp hám onı nolǵa teńlestirip minimumın anıqlaymız (sebebi = de maksimum boladı ). Kernew maksimal bolatuǵın jiyilik
, yaǵniy C < 0
Tap sol tártipte, kernew maksimal bolatuǵın jiyilikni anıqlaymız
L =0 ,
yaǵnıy L > 0
Rezonans hádiysesi radiotexnikada, televidenieda, avtomatıkada hám basqa elektr apparatlarında keń qullaniladi. Eger elektr shınjıri L hám C shamalardan ibarat bolsa, bunday elektr shınjıri ushın rezonans payda bolatuǵın jiyilik 0=1/ Boladı, bul jiyilikni tokı maksimal mánisiga erisedi. Basqa jiyiliklardıń tokları (eger shınjırga hár-qıylı jiyilikdagi kernewlar berilgen bolsa) kishi boladı.
L-induktivlikni yaki C sıyımlılıqtı ózgertiw yuli menen, konturdı sol yaki basqa rezonans jiyiliksiga sazlaw (uyqas keltiriw) múmkin, nátiyjede shınjırda sol yaki basqa jiyilikni tokın kupaytiris múmkin.
Rezonans hádiysesi ámelge asırılǵande induktiv hám kólemli elementlerde kernewlardıń keskin artıp ketiwi nátiyjesinde olardı izolyasiyasini aynıwına alıp keliwi hám olardıń jumisına ziyan jetkiziwi múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
