4-lekciya tema

Aktiv qarsılıqdan ibarat elеktr shınjır

Metallarda elektr tokı erkin elektronlardıń tártipli háreketi bolıp tabıladı, elektronlardıń tezligi hám yunalisi ótkizgishne berilgen kernewdiń belgisi menen anıqlanadı. Elektronlar háreketlanganda ótkizgish jismni atomlari menen tuqnashadi nátiyjede tezleniw sebepli tóplanǵan kinetik energiyası ıssılıq energiyasına aylanadı hám ótkizgishn qızdırıwǵa hám átirap ortalıqqa tarqalıwina sarplanadı. Bul qaytmas process elektr energiyanı basqa tur energiyaǵa aylanıwı, R qarsılıq arqalı san tárepten anıqlanadı hám aktiv qarsılıq dep ataladı.

Aktiv qarsılıq ózgeshelikine ámelde barlıq deneler (materiallar ) elektr tokın ótkizgishler (metallar, kómir, elektrolitlar) sonday etip, barlıq sımlar, chulg'amlar, reostatlar hám shınjırlardıń basqa elementleri aktiv qarsılıqqa iye. Elektr shınjırini elementleri tek aktiv qarsılıqqa iye bolsa R rezistorlar dep ataladı.

Turaqlı tok elektr shınjırlarina R qarsılıqtı ápiwayı qarsılıq dep qaraladı. Sinusoidal tok shınjırlari teoriyasında bunı aktiv qarsılıq dep ataladı. Bir tárepden basqa xarakter degi qarsılıqlardan parıqlaw ushın (induktiv, sıyımlılıq, reaktiv, tolıq ), ekinshi tárepden birdey ótkizgish turaqlı tokdagiga salıstırǵanda ózgeriwshen tokde úlkenrok qarsılıq kursatadi, yaǵnıy aktiv qarsılıq turaqlı tokdagiga salıstırǵanda úlken bolıp tabıladı.

4.8 -súwret. Aktiv qarsılıq R den ibarat shınjır. a) sxeması ; b) kernew hám tokdiń máwrit bahaları.

Aktiv qarsılıqlı shınjır R ga (4. 8-súwret) sinusoidal kernewi berilgen bolsın u = U_m sin t. Ápiwayılıq ushın kernewdi baslanǵis fazasın nol dep alamız, sebebi turaqlılasqan rejimde baslanǵis faza áhmiyetke iye emes. Kirxgofnıń ekinshi nızamına tiykarınan máwrit bahalar ushın kernew u = Ri. Ol halda Om nızamına tiykarınan shınjırdagi tok:

(5.3)

bul jеrde (5.4)

(5.3) Teńlemeden kórinip turıptı, olda, aktiv qarsılıqlı elementte tok faza tárepten sol elementtegi kernew menen ústpe-úst (uyqas) túsedi. (4. 8 b-súwret).

Eger (5. 4) ańlatpanıń eki bólegin ga bolsek, berilgen shınjır ushın Om nızamı tok hám kernewdiń tásir etiwshi bahaları arqalı ańlatıw múmkin:

Sonday eken, sinusoidal kernew hám tokdiń haqıyqıy bahaları Om nızamına tiykarınan óz-ara baylanıslılıǵı tap turaqlı tok hám kernewinen boladı.