4-lekciya tema

Induktivlikdan shólkemlesken shınjır

Teoriyalıq alǵanda tokli barlıq ótkizgishler induktivlik ózgeshelikine iye. Ayırım jaǵdaylarda bul sonshalıq kishiki esapqa almaslik da múmkin.

Uramlar sanı kóp bolǵan chulg'am hám tútelerde induktivlik úlken boladı. Magnit aǵımı, chulg'am tokı tárepinen payda etińan magnit qarsılıgı kishi bolǵan (polat uzak arqalı ) yul arqalı tutassa, nátiyjede magnit aǵımı kúshayadi.

Ideal turaqlı induktivlik ózgeshelikine iye bolǵan, aktiv qarsılıgı nol bolǵan túteni qaraymız (5. 2 a-súwret).

Induktivlikdan shólkemlesken shınjırga sinusoidal kernew berilgen bolsın u=U_m sin t. Bul kernew tásirinde induktiv tútede tok i payda boladı. Bul tok payda etgen magnit aǵımı Tásirinde tútede mudami ózinduksiya EJK (e_L) ámeldegi boladı.е_L g‘altaknıń induktivligi hám toknıń ozgaris tеzligine baylanıslı

(5.5)

Bul jerde w-katushkadegi chulg'amlar sanı.

Lens tárepinen jaratılǵan elektromagnit inersiya Principine tiykarınan, uzinduksiya EJK yeL mudamı sonday yunalisda boladıki, bunda ol magnit aǵımın ózgeriwine yaki shınjırdagi tokdi ózgeriwine qarsılıq etedi, (5. 5) ańlatpa daǵı minus belgi sonı ańlatadı.

4.9-súwret. Induktivlik L den ibarat elektr shınjıri.

a) sxeması ; b) kernew hám tokdiń máwrit bahaları

4. 9 a-súwretda tok i ni shınjırda shártli oń yunalisi induktivligi L bolǵan elementte kernew tushuvi uL yunalisi kórsetilgen. EJK e_L ni yunalisi tómendegi shártdan saylanadı, yaǵnıy onı haqıyqıy yunalisi qálegen waqıtta u_L kernew yunalisiga keri boladı (u_L=-e_L). Kirxgofnıń ekinshi nızamına tiykarınan ol-u_L =0. u_L=-e_L ni esapqa alsaq u+e_L=0.

Ol halda shınjırnıń elektr teń salmaqlılıq teńlemesi

(5.6)

Sonday eken, shınjırga berilgen kernew qálegen waqıt jıldamında eL ga mánisi tárepinen teń hám baǵdarı keri bolıp tabıladı.

(5. 6 ) ańlatpadaga tokdiń mánisini kiritsak, induktiv tútede kernewdiń ózgeriwin ańlatiwshı teńlikti payda etemiz:

(5.7)

Kurinib turıptı, olda, induktiv tútede tok da sinus nızamı buyicha ózgeredi, lekin faza tárepinen kernewden /2, yaǵnıy 90º múyeshka orqada qaladı

Pútkil shınjırdagi tokdiń tásir etiwshi mánisi (shınjır ushın Om nızamı)

(5.8)

L Ańlatpa induktiv tútediń reaktiv qarsılıgı yaki induktiv qarsılıq dep ataladı hám X_L menen belgilenedi hám Om (kOm, MOm) larda olshenedi

X_L = L = 2f L (5.9)

Induktiv qarsılıq jiyilik hám induktivlikka tug'ri proporsional.