|
Sinusodal EJK kernewler hám toklardı vektor kóriniste ańlatıw
Sinusoidal shamalardı koordinatalar sistemasında grafik usılda qushis júdá quramalı bolıp tabıladı.
Egerde birdey jiyilikli eki sinusoidal shamanı aylanıwshı vektorlar kóriniste oyda sawlelendiriw qilsak, bul shamalardı qushis ańsat boladı.
4.5-súwret. Sinusoidal EJK dıń vektor ko'rininshi. a) aylanıwshı vektor, b) OY o'qi buylab proeksiyası.
Koordinata uqlari OX hám OY bolǵan tegislikte (4. 5-súwret) múyesh jiyiliksi ga Teń turaqlı tezlikte sheńberip atırǵan uzınlıǵı sinusoidal EJK e=Em sin (t-e) Dıń amplitudasi teń bolǵan OA vektordı gúzetemiz.
OA vektordı oń aylanıw yunalisini saat strelkasınıń aylanıw yunalisiga qarsı alamız hám búklem múyeshina OX uqiga salıstırǵanda esaplaymiz. OA vektordıń baslanǵis jaǵdayı OX uqiga salıstırǵanda e múyeshka buralgan. OA vektordı proeksiyasın OY uqqa quramız (4. 5 b-súwret) bul baslanǵısh jaǵdayǵa salıstırǵanda vektordı buralisiga qaray ózgeredi. Baslanǵis jaǵdayda OA0=OA sine= Emsin e=e0, yaǵniy t=0 De EJKniń máwrit mánisiga teń. Azraq waqıttan keyin OA vektor t Múyeshka búriladi hám OX uqqa salıstırǵanda t1-e Múyeshni payda etedi. Vektordıń OU o'qdagi proeksiyası OA1=OA sin(ω t1+e)=Emsin (ω t1+e)=e1, yaǵnıy t= t1 dagi oniy mánisiga tеng. t=t2 da vеktor OA OY uqiga mos tushadi hám proеksiyasi OA=Еm=е2. Undan kеyingi OA vеktorni aylanisida OY uqiga qatnasan proеksiyasi kishilashadi, undan kеyin manfiy boladi hám h.z.
Sonday etip, OA vektordı OY oǵına proeksiyası, yaǵnıy vektor múyesh tezlikte aynalǵandı uzınlıǵı EJK amplitudasiga teń bolıp, sinus nızamı buyicha ózgeredi hám sinusoidal EJKni máwrit bahaların ańlatadı. Bunıń terissi da urınlı bolıp tabıladı, yaǵnıy waqıt buyicha sinusoidal ózgeriwshi qálegen shamanı aylanuvchan vektorlar kórinisinde ańlatıw múmkin bolıp, bunda vektor uzınlıǵı amplitudaga teń, aylanıw múyesh tezligi bolsa sol sinusoidal shamanıń múyesh jiyiliksiga teń boladı.
Túrli baslanǵis faza hám amplitudaga iye bolǵan eki EJK jıyındısın tabamız. (4. 6 a-súwret)
e1 =E1m sin (t+e1), e2 =E2m sin (t+e2)
Ekenin aytıw kerek, qaysı bolıp tabıladı uqdagi vektorlar proeksiyalarınıń jıyındısı sol uqdagi proeksiyalarınıń geometriyalıq jıyındısına teń. Sonday eken, parallelogramm qaǵıydası tiykarında vektorlardı qushib, jıyındı vektor tabıladı.
Bul vektor uzınlıǵı ızlenip atırǵan EJK dıń amplitudasiga teń hám múyesh vektor menen OX onı arasındaǵı baslanǵis faza bolıp tabıladı. Amplituda hám baslanǵısh fazanı anıqlap, jıyındı EJK ni jazamız.
e = Em sin ( t + e)
Qushiluvchi EJK lar birdey jiyilikda bolǵanı ushın jıyındı EJK da tap sonday jiyilikda boladı.
4. 6 -súwret. Aylanıwshı vektorlardı geometriyalıq qushis. a) EJK dıń maksimal mánisi; b) vektorlar qálegen jaylasqanda EJK dıń tásir etiwshi mánisi; c) E1 vektor gorizontal kósher buylab jaylasqanda EJK dıń tásir etiwshi mánisi.
Tap sol Е1 hám Е2 EJK lardiń haqıyqıy bahaları ushın vektorları geometriyalıq qushis 4. 6 b -súwretda kórsetilgen..
Vektorlardı aylanıwın zárúrshiligi bolmaǵanı ushın koordinata uqlariga da zárúrat bulmaydi. Vektorlardı tek óz-ara jaylasıwına háwesker halda olardan birin qálegen yunalisda alıw múmkin. Kóbinese qolay bolıwı ushın baslanǵis vektor gorizontal (4. 3 b-súwret) yaki vertikal (4. 7-súwret) alınadı. Qalǵan vektorlardı qurıwda olardı óz-ara jaylasıwına ámel etiledi.
Vektor diagramma degende tuwrı múyeshli koordinatalar sistemasında bir-birine salıstırǵanda tuwrı orintasiyalarda qurılǵan, túrli amplituda hám baslanǵısh fazaǵa iye bolǵan bir jiyilikdagi sinusoidal muǵdarlardı xarakterleytuǵın vektorlar jıyındısı túsiniledi.
Bir elementten shólkemlesken ápiwayı elektr shınjıri ushın, ol jaǵdayda kernew u=Umsin(t+u) hám tok i=Im sin(t+i) =Im sin (t+u-) Bahaǵa iye bolsa, tok kernewden faza tárepinen múyeshka keyin basıp qaladı. Onıń vektor diagramması 4. 7-súwrettegi sıyaqlı boladı. Kernew hám toklardıń baslanǵis fazaları u hám i vektor diagrammada suwretlanmaydi, sebebi vektorlardıń óz-ara jaylasıwı tolıq fazalar ayırmashılıǵın anıqlaydı, yaǵnıy =u - i
Do'stlaringiz bilan baham: | 
