4-lekciya tema

Sıyımlılıqtan shólkemlesken shınjır

Elektr shınjırini elementi kondensator sıyımlılıq ózgeshelikine iye boladı. Dúzilisi tárepten kondensator maydan bólegi úlken bolǵan ótkizgish materialdan jasalǵan diElektrikalıq menen bólingen eki qatlamnan ibarat boladı. Kondensatordıń sıyımlılıqın qatlamlar arasında potensiallar ayırmashılıǵı 1 V bolǵandaǵı toplantuǵın elektr zaryadı muǵdarı anıqlaydı.

Kondensator qatlamları diElektrikalıq menen ajıratılǵan bolsada ózgeriwshen kernewde kondensatordan shólkemlesken shınjırda tok boladı. Bul jaǵday sol hádiyse menen baylanısqanki, sinusoidal kernew úlkenligi hám yunalisini ózgertirip turadı, bul bolsa kondensator qatlamlarında zaryadtı úzliksiz ózgerip turıwına alıp keledi. Zaryaddıń ózgeriwi elektronlar háreketi menen baylanıslı bolıp bul shınjırda tok ámeldegi boladı.

Sıyımlılıq ózgeshelikine bir-birine jaqın jaylasqan qálegen eki ótkizgish iye boladı. Lekin ústleri kishi bolǵanı ushın olardı sıyımlılıqı júdá kishi boladı hám ámelde esapqa alınbaydı.

Kondensator hám derekten ibarat elektr shınjırini qaraymız (4. 10 a-súwret).

Kondensator diElektrikalıqligini ideal esaplab, aktiv qarsılıgın nol dep alamız. Kondensatorlı shınjırga sinusoidal kernew berilgen hám onıń tásirinde i tok ónim bolıp, kondensatordıń hár bir qatlamında q=CUc zaryad jıynaladı, bul jerde Uc -kondensator daǵı kernew tushuvi.

Bul shınjır ushın joqarıdaǵı Kirxgofnıń ekinshi nızamına tiykarınan shınjır ushın U=Uc. Ol waqıtta kondensator daǵı zaryad

q=CU =C U_m sin t

Shınjırdagi tok, zaryadlardıń waqıt buyicha ózgeriwi bolıp tabıladı

(5.10)

yaki (5.11)

bul jerde tok amplitudasi

(5.12)

4.10-súwret.. Sıyımlılıqtan ibarat elektr shınjıri.

a) sxeması ; b) kernew hám tokdiń máwrit bahaları

(5. 11) formuladan kurinib turıptı, olda, kondensatorlı shınjırdagi tok sinusoidal bolıp, faza tárepinen kernewden /2 Múyeshka shekem aldın keledi. (4.10b-súwret).

Shınjırdagi tokdiń tásir etiwshi mánisi



1/C Shama qarsılıq ólshemine iye bolıp, X_C menen belgilenip sıyımlılıq qarsılıgı dep ataladı.



Sıyımlılıq qarsılıgı jiyilikga hám kondensatordıń sıyımlılıqına teris proporsional.

Sonday etip