4 Дәріс. Ауа бассейніне тигізілетін антропогендік әсерлер

Байыту фабрикаларын қайтарымды сумен жабдықтау
Тұйық циклді сумен жабдықтау әдісі айдыннан бір рет алынған суды тұрақты түрде оның айналымы арқылы қолдануға мүмкіндік береді. Бұл әдіс су ресурсының сақтаудағы негізгі бағыт, себебі ақаба судың айдындар мен өзендерге тасталуы азаяды немесе мүлдем тоқтатылады. Айналымдағы судың тек қана ысырап болған мөлшері толықтырылып отырады. Көп жағдайларда байыту фабрикаларының сумен жабдықтау жүйесі кеніштен немесе шахтадан алынған сумен толықтырылып отырады.
Жер үсті, жер асты, топырақ қабатындағы су сапасын, күйін және режимін қадағалап отырудың мәні өте зор. Бұл міндетті тау-кен өндіріс орнының бас инженерінің бөлімше мамандары және санэпидемстанция қызметкерлері атқарады.
Су күйін өндірісте гидрогеология қызметі, ал сапасын арнаулы санитарлы-өнеркәсіп лабораториясы бақылап отырады.
Өнеркәсіпте қолданылатын су ресурстарын сақтаудың негізгі бағыты – оның өнімінің әрбір бірлігіне шаққандағы көлемін азайту.


Бақылау сұрақтары:

1. Табиғи суды қорғау шараларын әзірлеу және оны іс жүзінде қолдану негіздеріне қандай принциптер ескеріледі?

2. Жерасты және жерүсті сулар қорын, режимін және сапасын сақтау.
3. Қалпына келтіру шараларының құрамы.
4. Жерасты, жерүсті,топырақ қабатындағы судың күйін, режимін және сапасын
бақылаудың мәне неде?


10-Дәріс. Тау-кен өндіріс орнының су бассейнін тиімді пайдаланудың экологиялық стратегиясы.

География ғылымы анықтамасына сәйкес ландшафт біртұтас геологиялық іргетасы орналасқан, белгілі бір территориясы, біркелкі рельефі, ортақ климаты, бірқалыпты гидротермиялық шарттары, топырақ қабаты, биоценозы және заңдылықтармен жинақталған морфологиялық бөлшектері - фация және шабындықтары – бар геожүйе.

Антропогендік әсердің көлеміне және қарқындылығына байланысты ландшафттың өзгеру түрлері төмендегідей:
глобалдық – қоршаған орта кең аумақта өзгеріске еніп, атмосфераның және Дүниежүзілік мұхит суының сапасы өзгереді;
аймақтық - ұзақ уақыт бойы тигізілген антропогендік әсерлерден ландшафт өзгереді;
аудандық – табиғи – географиялық, шаруашылық-экономикалық және әлеуметтік-демографиялық жүйелер антропогендік әсерлер аудан көлемінде орын алады;
оқшауланған – ландшафт өзгерісі кішігірім ауданда байқалады.
Жер бетінің 1/3 жуығын қолмен істелген шабындықтар, жайлаулар, бау-бақшалар, егін-жайлар, т.б. алып жатыр. Топырақ қабатынсыз ландшафт жоқ. Адам тіршілігінің ең негізгі ресурсы, онсыз өмір жоқ.
Планетамызда жер фондысының таралуы, млн.кв.км (құрылаққа қатысты аудан, %)

Мұздықтар……………………………………………………………………………16,3(11)

Полярлық және биіктаулық тақырлар …………………………………… ……5,0(3,3)
Тундра және орманды тундра …………………………….. .7,0(4,7)
Тундрадан тыс батпақтар…………………………………………………………….4,0(2,7)
Көлдер, өзендер, су қоймалары …………………………………………………......3,2(2,1)
Суарылмайтын арид шөлдері, тасты топырақ қабаты, жағалау құмдары …….18,2(12,2)
Ормандар ……………………………………………………………………………40,3(27)
Шөп-бұталы жайлаулар мен табиғи жайылымдар.................................................28,5(19)
Өңделген жер (егістік, бау-бақша, плантациялар, шөп себілген жерлер) ….....19,0(13)
Өнеркәсіп және қала орналасқан жер( соның ішінде кен қазбалары және жерүсті коммуникациясы) …………………….3,0(2)
Антропогендік әсерден бүліген жер......................................... ...................................4,5(3)
Бүгінгі таңда жыртылған жер көлемі 12%-на дейін жетеді. Оның ішінде 33% Европада, 20%-Азияда, 20%-Америкада, 10%-Африкада, 5%-Австралия және Океанияда.