4 – боб  типик қисм

4.3. 
Бирлаштирувчи муфталар
. 
Қаттиқ, эластик
ва силжувчи
бирлаштирувчи
муфталарнинг турли конструкциялари қўлланилади
. 
Қаттиқ
муфталарни
монтаж (кўндаланг ва бўйлама ўралган)
- 
қаттиқ
бирлаштирувчи валларни диққат
билан
марказлаштиришни 
талаб этади. Кўндаланг
ўрама муфталарни силжитиб
, 
ажратилган валларда ўрнатилади
. 
Шунинг учун валлар
, 
уларнинг
учларига кийдириб 
бўлинган ярим муфталар орқали
марказлашади.
Бўйлама ўралган муфталарни фақат
валларни аввалдан марказлаштирилгандан кейингина 
ўрнатиш мумкин. Ярим муфталарни тоза маҳкамловчи болтлар
билан
бирлаштирилади, улар маҳкам
тортиб боғланган ва ўз–ўзидан ечилиб 
кетишдан ҳимояланган бўлиши керак. Болтларнинг
каллаклари тор уяларга жойлаштирилади, шунинг учун гайкалар
маҳкамланаётганда
, 
у 
айланиб кетмайди. Биринчи навбатда диагонал бўйича
энг
четки болтларнинг
гайкалари тортиб боғланади.
Эластик муфталар
ҳам
яхши марказлашувини талаб этади
, 
фақат
вал ўқларининг сезиларсиз даражада силжишини
иш вақтида 
осон компенсациялаш мумкин.
Эластик ва бўйлама ўралган қаттиқ
муфталар ярим
муфталари
валга таранг
ёки кучланишли
ўтказилиш орқали
мис кувалда
ёки 
пресс ёрдамида
қоқиб маҳкамланади; аввалдан
пазга
шпонкани ёнбош
тирқишлар қолдирмасдан
мослаштирилади ва қўйилади. Валдаги ва 
ярим муфтадаги
эскирган шпонкали
ариқчаларни тегишли
равишда катта
ўлчамга рандаланади ва фрезерланади. Кийдириш (ўтиргизиш) 
жараёнини енгиллаштириш учун ярим муфталар 100
-150
о
С
гача қиздирилади. Кийдириладиган юзаларни ифлосликлардан, ғадир
-
будирлардан, чуқурлардан
тозаланади.
Эластик ярим
муфталарни ёғоч
(дарахтнинг қаттиқ
навларидан ясалган)
ёки металл
бармоқлар билан
бирлаштирилади.
Ёғоч 
бармоқларни уялардан тушиб кетмаслиги учун
тўхтатгич
симли
пружиналашган ҳалқалар билан
муҳофазаланади, уларни
ярим
муфталарнинг ҳалқали
йўнилган ариқчасига қўйилгандир. Металл бармоқлар одатда конуссимон қуйруққа эга бўлиб
, 
у бармоқни 
киргизиладиган
тешикка нисбатан
мустаҳкам
марказлаштиради. Бундай бармоқнинг цилиндрик қисмини бошқа
муфтанинг тешиги билан
резинали втулка
ёки резина
ёки теридан (чармдан) ишланган ҳалқа
ёрдамида туташтирилади. Туташувлар
зичланган бўлиши керак, лекин 
таранг бўлмаслиги керак ва амортизацияланаётган
втулкаларнинг ортиқча
деформациясига олиб келмаслиги керак. Бармоқлар гайкаларини 
шплинтлаш
ёки пружиналанган шайбага маҳкамлаш зарур. Пружинали
муфталар
валга худди эластик
муфталарга ўхшаб кийдирилади, 
лекин уларни марказлаштиришда 
1 гача
ўқдошлашмаслиги
чегараларидаги аниқлик билан
чегараланади. 

---

54 
Ярим
муфта жуфтлари ўзаро
шундай буриладики бунда уларнинг пазлари
пружина сиқилиши
учун тўғри
келиши керак. 
Айниқса
, 
бурилиш жойларида пружина пазларда қисилиб қолмаслиги керак.
Пружина тахлангандан сўнг
, 
муфтани ҳимояловчи ғилоф
билан
ёпиб қўйилади.
Тишли муфталарни монтаж қилиш
вақтида ҳамма деталлар яхшилаб ювилиб,
қуритилиб ва ярим
муфталар ўрнатиб бўлгандан 
сўнг
, 
илашиш бўшлиғини
мойловчи мойлар билан
йўриқномага
кўра тўлдирилади. Мойловчи сифатида асосан виснозик
ёки нигрол 
қўлланилади. Ярим
муфталарни
бирлаштирилаётган
валлар учларига зичлаб кийдириб
ўрнатилади. Ярим
муфталар тармоқлари орасидаги 
ажратгичда
зичланиш қистирмалар орқали
таъминланади, втулкалар
оралиғида ва уларга тегишли ярим
муфталар
оралиғида эса –
трапеция 
кўринишидаги ҳалқали пазда тахланадиган войлок, юпқа
намат
ёки резина ҳалқалар билан
зичланади. Қўзғалувчи муфталарни монтаж 
қилиш
технологияси конструктив хусусиятлардан ва уларга қўйиладиган эксплуатацион талабларга қараб
аниқланади. Муфталарни 
қайсидир детал ишдан чиққан, емирилган вақтида таъмирланади, аммо кўпинча
уларни машинани таъмирлаш зарур бўлиб
қолганда 
демонтаж қилинади. Ярим
муфталарни валдан винтланган панжали
ажратгичлар (4
.6-
расм) ёрдамида олинади. Винт ажратгичнинг 
чорбармоғида айланиши вақтида торец билан
торецига тиралади ва чорбармоқни силжитади. Бунда чорбармоқ
билан
бирлашган панжалар 
ярим
муфтали валдан юқори
юзасидан тортиб чиқаради.