3-mavzu. Boshqaruv nazariyalari. Liderlik tabiati, turlari, superliderlik fenomeni

1.

 

Ilmiy  maktab

 

(1950

 

yildan  hozirgi  davr).

  Ilmiy  maktabning  asosini 

kompьyuterlar  tashkil  etadi.  Kompyuter  so’z  bilan  fikrlash  va  model,  belgi  va 

sonlarning  mazmunini  tahlil  qilishda  eng  zamonaviy  axborot  vositasi  bo’lib 

yuzagi  chiqdi.  Kompyuter  matematik  modellarning  o’sib  borayotgan 

qiyinchiliklarini yechishda hamda yo’l – yo’riqlarini aniq ko’rsatib berish uchun 

xizmat qiladi. 

«Mehnatni  ilmiy  asosda  tashkil  etish»  nazariyasi  yoki  -  to’g’rirog’i, 

«ilmiy  boshqarish» 

nazariyasiga  shu  asrning  boshlarida  Frederik

 

Teylorning 

(AQSH)  asarlarida  asos  solingan  bo’lib,  keyinchalik  boshqa  ko’pgina  olimlar 

tomonidan  rivojlantirildi.  Bu  nazariya  umuman  korxona  va  tashkilotni 

boshqarishda va xususan inson zahiralarini boshqarishda «tinch inqilob» yasadi. 

«Ilmiy  boshqarish»  nazariyasining  tasdiqlashicha,  barcha  korxonalar  uchun 

boshqarish va mehnatni tashkil etishning optimal (eng maqbul) va universal (har 

tomonlama)  usullari  mavjud  bo’lib,  ular  mehnat  unumdorligini  birmuncha 

oshirish  imkonini  beradi.  Bu  usullarni  fan  (tabiiy  fanlar,  psixologiya) 

yutuqlaridan  foydalanish  asosida,  mavjud  ish  usullarini  muntazam  ravishda 

o’rganish  hamda  eksperimentlar  o’tkazish  asosida  ishlab  chiqish  taklif  etilgan 

edi. «Ilmiy  boshqarish»  g’oyalarining  tarqalishiga qarab  ko’pgina  korxonalarda 

---

yangi  kasb  vakillari  -  muhandislar  (injenerlar)  paydo  bo’ldi,  ular  ish  usullarini 

o’rganish va qulaylik yaratish bilan shug’ullanar edilar. 

Asrimizning  20-30  yillarida  paydo  bo’lgan  inson  zahiralarini  boshqarish 

bo’yicha  ixtisoslashgan  bo’limlar  o’zoq  vaqt  mobaynida  ikkinchi  darajali  rol 

o’ynab keldilar. Ular asosan hujjatlar yuritish, nizolarni qarab chiqish, sudlarda 

qatnashish, ish haqini to’lash va hokazolar bilan bog’liq bo’lgan ishlarni bajarib 

keldilar. Ularning vazifalari o’ta texnik, kompaniya rahbariyati uchun yordamchi 

ishlar  sifatida  qaralardi.  Odamlarni  boshqarish  bilan  bog’liq  barcha  qarorlar 

yuqori  rahbarlar  tomonidan  qabul  qilinardi,  bu  ishda  kadrlar  bo’limi  ishtirok 

etmasdi.