3-маъруза: лексикология ва унинг бўлимлари

3-Ma’ruza: LEKSIKOLOGIYa VA UNING BO‘LIMLARI. SO‘Z - TILNING ASOSIY BIRLIGI SIFATIDA. SO‘ZLARDA MA’NO TARAQQIYoTI. SO‘ZLARNING ShAKL VA MA’NO MUNOSABATIGA KO‘RA TURLARI. TILNING LEKSIK QATLAMLARI.
Reja:
1. Leksikologiya va uning bo‘limlari.
2. So‘z va leksema. So‘zning semantik tarkibi.
3. So‘zlarda ma’no taraqqiyoti: ma’noning kengayishi, torayishi va ko‘chishi.
4. So‘zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turlari.
5. Tilning leksik qatlamlari va lug‘at tarkibining boyishi manbalari.
Maqsad: Leksikologiya va uning bo‘limlari, so‘z va leksema, so‘zlarda ma’no taraqqiyoti, tilnig leksik qatlamlari bo‘yicha bilimlar va tasavvurni shakllantirish, so‘zlarning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turlari yuzasidan bilimlarni chuqurlashtirish.


Leksikologiya va uning bo‘limlari. Leksikologiya tilshunoslikda til lug‘at tarkibining boyligini o‘rganish bilan shug‘ullanadigan bo‘limdir. Bu bo‘lim umuman har bir tilning lug‘at tarkibi, shuningdek, so‘zlarning shakli va ma’no munosabatlariga ko‘ra turlari, so‘zlarning paydo bo‘lish yo‘llari kabi qator muammolarni o‘z ichiga oladi.
Leksikologiya o‘z tarkibiga semasiologiya, leksikografiya, onomasiologiya, etimologiya, frazeologiya, onomastika kabi tilshunoslik bo‘limlarini o‘z ichiga oladi. Avvalo ana shu atamalar tavsifi va o‘rganish ob’ekti bilan tanishib chiqamiz.
1. Semasiologiya (semasiologiya, signifikastiya – ma’no to‘g‘risidagi ta’lim) – inglizcha semasiologie, nemischa semasiologia, franstuzcha semasiologie, icpancha semasiologia. 1. Tilshunoslikning bo‘limi bo‘lib, til birliklarining mazmunini o‘rganadi. 2. Tilshunoslikda so‘z va iboralarning leksik ma’nosini va ularning o‘zgarish sharoitini o‘rganadigan bo‘limdir. Demak, semasiologiya til birliklarini ma’no jihatdan o‘rganadi. So‘zning shakli deganda uning tarkibidagi tovushlar. So‘zning ma’nosi deganda uni tashkil etuvchi tovushlar yig‘indisidan anglashiladigan ma’no nazarda tushuniladi. Semasiologiya tilning barcha ma’no anglatuvchi birliklarini o‘rganadi.