3-маъруза: лексикология ва унинг бўлимлари

2. Onomasiologiya 1. semasiologiyaning bir qismi, bo‘limi bo‘lib, predmet va iboralarning tushunchalarni tillarning leksik va frazeologik vositalari bilan bog‘liq bo‘lgan tamoyil va qonuniyatlarini o‘rganadi. 2. ma’nolar, nominastiyalar, tushunchalar, farq qiluvchi ma’no va signifikastiya to‘g‘risidagi fan, ya’ni narsa va hodisalarga nom berish jarayonini o‘rganadi. Onomastika (onomasiologiya, onomatalogiya) – tilshunoslikning atoqli otlarni o‘rganadigan bo‘limi bo‘lib, u quyidagi bo‘limlarni o‘z ichiga oladi:
- antroponomika – kishi nomlarni o‘rganadi;
- etnonimika – millatlarning nomlarini o‘rganadi;
- toponimika – geografik joy nomlarini o‘rganadi;
- gidronimika – suv havzalari nomlarini o‘rganadi;
- zoonimika – hayvonlar nomlarini o‘rganadi.
- terminologiya – ishlab chiqarishdagi ma’lum tarmoqning, yo‘nalishning, mutaxassislikning terminlari majmuasi bo‘lib, leksikologiyaning maxsus qatlamini tashkil qiladi.
3. Etimologiya (etimologia) - 1. mustaqil so‘z va morfemalarning kelib chiqishi va tapixini o‘rganadigan tilshunoslikning bir bo‘limi, uning so‘z etimologiyasi, “yolg‘on” etimologiyasi, xalq etimologiyasi kabi tarkiblari mavjuddir. 2. til birliklarining tuzilishini o‘rganuvchi ta’limot. Shu munosabat bilan bu atama bilan tarixan bog‘langan. Etimon so‘zning dactlabki shakli uning asliy, haqiqiy (ibtidoiy) shakli,
ma’nosi atamasini ham e’tibordan chiqarmaslik lozim.
Tilshunoslikning so‘zlarning kelib chiqish masalalarini ham shakli, ham ma’nosi jihatdan o‘rganadigan bir qismidir.
4.Terminologiya ishlab chiqarishdagi ma’lum tarmoqning, yo‘nalishning, mutaxassislikning atamalar majmuasi bo‘lib, leksikologiyaning maxsus qatlamini tashkil qiladi. Terminologiya – atamashunoslikning bir necha shakllari mavjud: xalqaro atamashunoslik, ilmiy atamashunoslik, grammatik atamashunoslik, siyosiy, iqtisodiy, publistik, matematik va boshqalar. Bu ma’noda ishlatiladigan atamalar ichida lingvistik va leksik nuqtai nazardan qaralganda, allo-epik terminologiyasi e’tiborlidir. Bunda lingvistik terminologiyadagi sistematik qarama-qarshiliklar ko‘zga tashlanadi. Chunki leksik tushunchadagi qarama-qarshilik allo atamasi atrofida gavdalanadi, masalan: allofon, allomorf, allosema va boshqalar.