3-амалий маш ғулот: тана ҳарорати, пульс, артериал босим ва нафас олишни аниқлаш. ҚОн айланишига таъсир этиш чоралари

Гемотрансфузион шок - беморга қон группаси тўғри келмайдиган қон қуйилганда рўй 
беради. 
Анафилактик шок - моддаларга, шу жумладан илгари ишлатилганда оғриқ берган 
дориларга нисбатан бўладиган аллергик реакциянинг энг оғир кўриниши. Анафилактик шок 
белгилари уни келтириб чиқарган моддага таъллуқли бўлмаган ҳолда бир хил кўнгил айниши, 
қусиш, қон босимнинг тўсатдан пасайиб кетиши, нафаснинг тез ва юзаки бўлиши баъзан 
ҳушдан кетиш ва бошқа белгилар кузатилади. Кўпинча терида шиш пайдо бўлади, баъзида 
товуш бойламлари шишиб. бемор бўғилиб ўлиб қолиши мумкин. 
Биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш. Қон оқишини тўхтатиш, оёқ-қўл шикастланган 
бўлса, уларни вақтинча тахтакачлаб қимирлатмай қўйиш, ёнаётган кийим-бошларни ўчириш 
зарур. Беморга тинч шароит яратиб, уни иситиш, ширин чой ва иссиқ ичимликлар бериш 
керак. Сўнгра шикастланган кишини зудлик ва эҳтиёткорлик билан касалхонага олиб бориш 
зарур. 
Коллапс
деб, артериал ва веноз босимнинг кескин пасайиши ва томирларда 
айланадиган қон миқдорининг камайиши билан характерланадиган ўткир юрак томирлар 
етишмовчилигига айтилади.
 
8-расм. Коллапс 

---

Этиологияси: коллапс оғир юқумли касалликларда (холера, сальмонеллёз, 
дизентерия). Кўп қон кетганда, шикастланганда, гавда вазиятининг горизонтал ҳолатдан 
вертикал ҳолатга тез буриш (ортостатик коллапс) натижасида, овқатдан заҳарланишда юзага 
келади. 
Коллапсда артериал ва веноз қон босими кескин пасаяди, марказий нерв системаси 
фаолияти сусаяди, моддалар алмашинуви бузилади, қон томирлари деворининг тонуси тўсатдан 
сусаяди. Бош миядаги томир ҳаракатлантирувчи марказ фаолиятининг сусайиши сабабли асосан 
қорин бўшлиғидаги органлар томирлари қонга тўлиб кетади, айни вақтда мия, юрак, тери 
капиллиярларига қон кам боради.
Белгилари. Бемор ҳушини йўқотмаган ҳолда қаттиқ ташналикдан шикоят қилади. 
Тери қопламлари кескин оқариб, совуқ тер босади, тез-тез юзаки нафас олади. Тана 
ҳарорати, қон босими пасайиб, оғзи қурийди. Пульс тезлашган, ипсимон бўлади. Беморнинг 
тўсатдан ранги ўчиб, бадани кўкаради, совуқ тер босади, кўзи ичига тушиб, юз қиёфаси 
ўзгаради. Қон босими кескин пасайиб, томир уриши бутунлай сезилмай қолиши мумкин. 
Беихтиёр сийдик ажралиши ёки ич келиши кузатилади, тана ҳарорати 35° баъзан ундан ҳам 
пастга тушади. Бемор мажолсиз, эси кирарли чиқарли бўлиб қолади, айрим ҳолларда ҳушдан 
кетади, қўл-оёқлари музлаб кўкариб кетади. Белгиларнинг нечоғли ифодаланган бўлиши асосий 
касаллик табиатига боғлиқ. Баъзи ҳолларда белгилар тез кучаяди, бемор хотирасини 
йўқотади, қорачиқлар кенгаяди, рефлекслар йўқолади, юрак фаолияти сустлашади ва агония 
ҳолати юзага келади.