3-амалий маш ғулот: тана ҳарорати, пульс, артериал босим ва нафас олишни аниқлаш. ҚОн айланишига таъсир этиш чоралари

Ўткир томир етишмовчилиги
- бу артериал қон босимини тушиб кетиши ҳисобига 
қон томирлар тонусини пасайишидир. Айни вақтда юракка веноз қон келиши камаяди, 
юракнинг қон хайдаши пасаяди, тўқима перфузияси ва модда алмашинуви бузилади, бош 
миянинг гипокцияси ривожланади, организмнинг ҳаётий зарур функциялари сўнади. 
Ўткир юрак етишмовчилигини учта клиник кўриниши фарқланади: ҳушдан кетиш, 
коллапс, шок. 
Ҳушдан кетиш
- қисқа муддатли бўлиб, юрак фаолиятининг сусайиши ёки 
миянинг қон билан таъминланишини бузилиши натижасида қисқа муддатда рўй 
берадиган ҳолат.
Этиологияси. Руҳий изтироб, ҳаяжонланиш, оғриқ (буйрак, жигар оғриғи), ичак 
санчиқи, офтоб уриши таъсирида баъзида горизонтал ҳолатдан тик ҳолатга ўтганда ва 
бошқа ҳолларда учрайди. Кўпинча ўта толиққан, оч қолган, инфекцион касалликлар 
билан оғриган кишиларда кузатилади. Ҳушдан кетиш марказий нерв системаси ёки юрак 
фаолияти бузилганлигининг белгиси бўлиши мумкин. 
Белгилари: ҳушдан кетиш олдидан беморнинг боши айланади, бўшашади, кўзи 
тинади, қулоғи шанғиллайди. Қўл-оёқлари увишади баъзан ҳушдан кетиш ҳолати шу 
белгилар билан ўтиб кетиши, бемор ҳушини бутунлай йўқотмаслиги ҳам мумкин. Ҳушдан 
кетишда беморнинг нафас олиши сустлашиб, кўз қорачиғи тораяди, сўнг кенгаяди ва 
ёруғликдан таъсирланмайди, пулси заифлашади. Танасини муздек тер босади, ранги 
оқариб, тўсатдан йиқилади.
Ҳушдан кетиш бир неча секунддан 1-2 минутгача, баъзан ундан кўпроқ давом 
этади. Юрак қон-томир системасида жиддий ўзгаришлар бўлмаса, ҳушдан кетиш тезда 
ўтиб кетади, беморнинг эс-ҳуши, ранги ўзига келиб, пулси ва нафас олиши нормаллашади. 
Бироқ ҳолсизлик бош оғриғи, хорғинлик аломатлари узоқ вақт сақланиб қолади. 
7-расм. Хушдан кетиш 
Биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш. Ҳушдан кетишга сабачи бўлган омиллар тезда 
бартараф қилинади. Кўп ҳолларда тез ёрдам кўрсатиш мақсадида беморни боши паст, 
оёқлари эса баландроқ қилиб ётқизилади. Бундай вазиятда миянинг қон билан 
таъминланиши яхшиланади. Сиқиб турган кийимлардан бўшатилади, хонага тоза ҳавони 
кириши таъминланади, беморнинг юзига совуқ сув сепилади, нашатир спиртидан 
хидлатилади. Одатда беморнинг хушини тиклаш учун юқоридаги муолажалар етарли. Узоқ 
вақт давом этган хушдан кетишда беморга 1 мл кордиамин ёки 1 мл 10 % ли кофеин 
эритмаси юборилади. 
Шок
- ҳаддан ташқари кучли таъсиротлар натижасида асаб, эндокрин, қон 
айланиши, нафас олиш системалари фаолиятининг ҳамда моддалар алмашинувининг 
бузилиши билан характерланадиган хавфли ҳолат.