2.’’General Motors Uzbekistan’’ kompaniyasining tarixi

Matritsali taxlil yordamida diversiyalangan portfelni baxolash.

Diversiyalangan kompaniya faoliyati turlari sifatini baxolashning eng keng tarqalgan usullaridan biri uning xo`jalik portfelini matritsali taxlil qilish xisoblanadi. Xo`jalik portfeli matritsasi diversiyalangan kompaniyani xar bir tarkibiy birligining strategik pozitsiyalari taqqoslangan jadval ko`rinishida bo`ladi. Matritsa, strategik

taxlil pozitsiyalarni tavsiflovchi xar qanday ikkita ko`rsatkich asosida tuzilishi mumkin. Eng axamiyatli ko`rsatkichlar bo`lib, tarmoqning o`sish sur’atlari, biror ulushi, tarmoqning uzoq muddatli jozibaliligi, raqobatbardoshlik va u yoki bu maxsulot va bozorning rivojlanish bosqichi kabilar xisoblanadilar. Odatda matritsaning bir chizig`i tarmoqning jozibaliligini ko`rsatsa, boshqasi undagi aniq faoliyat turlarining axvolini ko`rsatadi. Xo`jalik portfeli matritsalarining quyidagi xillari eng ko`p qo`llaniladi:

• 
  « o`sish / ulush» matritsasi;
  
• 
  «tarmoqning jozibaliligi / raqobatdagi axvoli» matritsasi;
  
• 
  tarmoqning xayotiy tsikli matritsasi;
  
• 
  Mak Kinsey matritsasi.
  

Eng keng qo`llaniladigan birinchi matritsa - ishbop faollik portfeli matritsasi to`rtta kvadrantdan iborat bo`lib, yetakchi konsalting kompaniyasi «Boston Konsalting Group» tomonidan ishlab chiqilgan. O`q chiziqlarda tarmoqning o`sish sur’atlari va bozorning nisbiy ulushi qayd qilinadi. Xar bir xo`jalik qismi doira shaklida ifodalangan bo`lib, uning xajmi korporatsiyaning barcha turdagi faoliyatidan olingan umumiy foydasida mazkur qism foydasining ulushi bilan belgilanadi. Mazkur xo`jalik birligi bozor ulushini pulda emas, nisbiy birlikda ifodalaydi. Asosiy raqobatchining nazoratidagi bozor ulushiga bo`lgan nisbati bozorning nisbiy ulushi xisoblanadi. Masalan, agar «A» biznes bozorning umumiy xajmini 15 % ni egallagan bo`lsa, yirik biznes «V» ning ulushi 30 % bo`lsa unda «A» biznesning bozordagi nisbiy ulushi 0,5 foizni tashkil etadi. Agar, «A» biznes bozorda eng katta - 40 % ulushga ega bo`lib, asosiy raqobatchi 30 % ulushga ega bo`lsa, unda «V» biznes uchun bozorning nisbiy ulushi 1,33 ga teng bo`ladi. Shunday qilib, faqatgina mos soxalarda bozor ulushi bo`yicha ilg`or bo`lgan tarmoqlarda bozorning nisbiy ulushi 10 dan yuqori bo`ladi va aksincha ulardan ustun xisoblangan bitta yoki bir nechta raqobatchilarga bo`lgan qismlarda 1,0 dan past bo`ladi.