27-Mavzu. Asalari zararkunandalari

Suvaraklar turkumi
Suvaraklar eng qadimiy hasharotlar bo‘lib, ayrim vakillarini toshko‘mir davriga oid qazilmalardan ham topilgan. Bu davrda ular hasharotlarning eng ko‘p qismini tashkil etgan bo‘lsa, ajab emas.

110-rasm. Uya suvaragi.

Suvaraklar qadim zamonlardan beri inson bilan birgalikda hayot kechirib keladi. Dunyo bo‘ylab keng tarqalgan, hayoti qiziqarli faktlarga boydir.

O‘rta Osiyo respublika cho‘l va vohalarida Sosyura suvaragi va uy suvaragi keng tarqalgan. Suvaraklar ko‘pincha kechqurunlari tez harakatchan bo‘ladi. O‘z oziqasini qorong‘ulikda topadi, uylarda har xil o‘simlik va non qoldiqlari bilan oziqlanadi. Asalarizorlarda esa asalari inlariga kirib olib, asal va har xil organik qoldiqlar bilan oziqlanadi va asalarilarni bezovta qiladi. Qishda suvaraklar asalari uyasida o‘lib qoladi.
Suvaraklarga qarshi kurashning birdan bir chorasi, asalarizorlarda, omborxonalarda va asalarichi uylarida, ularni muttasil o‘ldirib turish hamda sanitariya-gigiena qoidalariga qat’iy rioya qilishdan iborat.


Ninachilar turkumi
Ninachilar hayvonot olamining eng qadimiy avlodi bo‘lib, paleozoy erasidan qolgan tipik vakillardan sanaladi. Hammaga ma’lum, bu hasharot yoz paytlarida behad ko‘payadi. Qanotlari juda chiroyli tuzilgan, qanotidagi ranglar jimjimalari kamalakni eslatadi. Ana shunday xususiyatlariga ko‘ra hamma xalqlarda, ularga oid ko‘pgina rivoyat va masallar to‘qilgan.
Bu shundan darak beradiki, odamlar juda qadim zamonlardan beri ninachilar bilan tanishdir. Shundan bo‘lsa kerakki, buyuk mutaffakkirlar V.Gyote, A.Tolstoy, I.Krыlov, kabi yozuvchi va shoirlarning ninachilar haqida to‘lqinlanib yozgan, she’r va masallari el og‘ziga tushib ketgan.
O‘rta Osiyo respublikalarida katta shayinli ninachi keng tarqalgan. Asalarichilikka ancha zarar yetkazayotgan bu ninachi, g‘oyat katta bo‘lib, uzunligi 500 mm, qanotlarini yoygandagi satxi 70 mm tashkil etadi. Respublikamizning janubiy viloyatlarida ko‘p uchraydi.