2. P. R. 01imxo‘jayeva —

16- mavzu. Organizmlarning ko‘payishi. Ontogenez. Predembrional rivojlanish 127 kunigacha), neonatal (tug‘ilgandan keyin 1 oygacha) va postnatal davrlar tafovut etiladi.

Proembrional rivojlanish. Bu davrda gametogenez jarayonlari kuzatiladi.

Tuxum hujayrada kuzatiladigan quyidagi jarayonlar muhim ahamiyatga ega:

1. 
   Genlar amplifikatsiyasi.
   
2. 
   Ko'p miqdorda RNK lar sintezlanishi.
   
3. 
   Sitoplazmada ozuqa moddalar to‘planishi, bu moddalar har xil taqsimlanishi.
   
4. 
   Sitoplazmaning differensiyatsiyalanishi (farqlanishi).
   

Gametogenez. Spermatozoid erkak organizmning urug'donida yetiladi. Spermatozoidning dastlabki hujayrasi spermatogoniyalar bo‘lib, ular mitoz yo‘li bilan ko'payadi va o‘sib, yiriklashib birinchi tartibli spermatotstitlarga aylanadi (30- rasm). Ular meyoz yo‘li bilan yetilib, ikkinchi tartibli spermatotsitlar va spermatidalarni hosil qiladi. Spermatida dum hosil qilish yo‘li bilan spermatozoidga aylanadi. Yetuk urug¹ hujayrasi (31- rasm) uch qismdan: bosh, bo'yin va dumdan tuzilgan bo‘lib, juda kichik sitoplazmaga ega. Yana uning boshida Golji kompleksi mahsuli — akrosoma ham mavjud. Bo‘ynida ko‘plab mitoxondriyalar va sentriol joylashgan. Ularning eng yirigi (52-70 mkm) tritonlarda uchraydi.

Tuxum hujayrasi tuxumdonda yetiladi. Tuxumning dastlabki hujayralari ovogoniyalar deb ataladi va ular xromosomaning diploid to‘plamiga ega bo‘lib, mitoz yo‘li bilan ko'payadi (32- rasm). Ovogoniyalar sutemizuvchilarda va odamlarda faqat embrionda uchraydi.

Embrional davrda ovogoniyalardan hosil bo‘lgan birinchi tartibli ovotsitlar tug‘ilgandan keyin balog‘atga yetguncha o‘zgarishlarga uchramay saqlanib turadi. Balog‘atga yetish davrida u o‘sa boshlaydi, yog‘, sariqlik, pigmentlar to'playdi. Shundan so‘ng yetilish davriga o'tib, meyoz yo'li bilan bo‘linadi. Lekin qiz hujayralar orasida sitoplazma teng taqsimlanmaydi. Birinchi meyotik bo‘linish natijasida bitta yirik — ikkinchi tartibli ovotsit va bitta kichik — yo‘naltiruvchi tana (reduksion tana) hosil bo'ladi. Ikkinchi meyotik bo‘linishda ham sitoplazmaning noto‘g‘ri taqsimlanishi kuzatiladi. Yetilish davrining oxiriga kelib bitta yirik ovotsit va uchta kichik yo'naltiruvchi tanalar hosil bo'ladi. Sitoplazmaning ana shunday noto‘g‘ri taqsimlanishi natijasida bitta tuxum hujayrasi ma’lum in iqdorda oziq modda, sitoplazma bilan ta’minlanadi. Natijada, tuxum

2.