2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Nazorat savollari 
1. Halokatlar tibbiy xizmatining tashkil etilishiga sabab nima? 
2. Jabrlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatishning tartiblari qanday? 
3. Tibbiy yordam ko‘rsatish qoidalarini ayting? 
4. Tibbiy vositalarga nimalar kiradi? 
5. jarohat turlarini ayting? 
6. Yurak-o‘pka reanimatsiyasini (qayta jonlantirishni) o‘tkazish qoidasi qanday? 
7. Yurak massaji berish usullari qanday? 
8. Sun’iy nafas berish tartibi qanday? 
9. Yosh bolalarda yurak-o‘pka reanimatsiyasini o‘tkazishni ayting? 
10. Katta odamlarda yurak-o‘pka reanimatsiyasini o‘tkazishni ayting? 
11. Qon oqish jarohatlari qanday bo’ladi? 
12. Arterial qon oqishda jgut jarohat joyining qayeridan bog’lanadi? 
13. Jarohatlanganlarga birinchi yordamni kim ko’rsatishi lozim? 
14. Yurak urishi to’xtaganda belgilangan tartibda ko’krak qafasi minutinga necha marta 
bosiladi? 
BIRLAMCHI TIBBIY YORDAM KO‘RSATISH ASOSLARI. 
(Mustaqil ta’lim uchun qo‘shimcha ma’ruza) 
Reja: 
1. Suyak singanda ko‘rsatiladigan birlamchi tibbiy yordam.
2. Uzoq vaqt bosilish sindromida jarohatlanganlarga ko‘rsatiladigan birlamchi 
tibbiy yordam.
3. Suvga cho‘kkan odamga, muzlagan, elektr toki urgan insonlarga tibbiy yordam 
ko‘rsatish.
4. Termik shikastlanishlar. Kuyishlar. 
5. Zaharlanish turlari, sabablari, zaharlanishga qarshi birinchi yordam 

---

130 
 
6. Jabrlanganlarni transportirovka qilishda yordam ko‘rsatish.
1. Suyak singanda ko‘rsatiladigan birlamchi tibbiy yordam 
 
Qo’l-oyoqlarning 
shikastlanishi
. 
Oyoq-qo‘llarning 
jarohatlari 
barcha 
shikastlanishlarning asosiy qismini tashkil etadi. Oyoq-qo‘llarning yopiq shikastlanishlariga 
lat yeyish, et uzilishi paylarning shikastlanishlari, gemartroz (bo‘g‘imlarga qon quyilishi), 
chiqishlar, yopiq sinishlar va boshqalar kirib, bunda teri qoplamining va shilliq pardalarining 
butunligi buzilmaydi. Ochiq shikastlanishlarga har xil jarohatlar (kesilgan, o‘q tekkan va 
boshqalar) kirib, bunda teri va shilliq qavatlarining butunligi buzilgan bo‘ladi. 
Lat yeyishlar
. Qo‘l-oyoqlarning lat yeyishlari nisbatan katta bo‘lmagan kuch ta’siri 
natijasida paydo bo‘lib, ular qon to‘rejaishi (gematoma) – shish, og‘riq va paypaslaganda 
og‘riqning kuchayishi bilan kechadi. Birinchi yordamga bosib turuvchi bog‘lam va mahalliy 
sovuq qo‘llash kiradi. Paylarning cho‘zilishi va uzilishlari bo‘g‘imlarda kutilmaganda va 
keskin harakat natijasida yuzaga keladi. Bunday shikastlanishlarga yumshoq to‘qimalarga qon 
quyilishi xos bo‘lib, buning oqibatida shish, bo‘g‘imda og‘riq paydo bo‘ladi, harakatning 
chegaralanishi yoki og‘riqning kuchli bo‘lishi sababli harakatlana olmaslik yuzaga keladi.
Birinchi yordam ko‘rsatishda tarang qilib bintlanadi, immobilizatsiyalanadi va sovitish 
vositalari (muz, qor) qo‘llaniladi. Muskul va paylarning uzilishlariga taxmin qilingan taqdirda 
bemorni travmatologiya bo‘limlariga yotqiziladi.