2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Qo‘l-oyoqlarning chiqishlari
.
 
Yiqilish yoki qattiq zarba natijasida bo‘g‘im yuzalarining 
siljishiga chiqish deyiladi. Sharsimon bo‘g‘imlarning chiqib ketishi oson kechadi, shuning 
uchun ham yelka bo‘g‘imining chiqishi ko‘proq uchrab turadi. Chiqishda periferiyada 
joylashgan suyakning nomi qo‘llaniladi. Bundan chiqishlarning nomi kelib chiqadi. Masalan, 
yelka bo‘g‘imidagi chiqish – yelkaning chiqishi, tos-son bo‘g‘imidagi chiqish – sonning 
chiqishi va boshqalar (12.21-rasm).
12.21-rasm. Oyoqning shikastlanishi. 
To‘liq chiqishlar (suyaklarning bo‘g‘im yuzalari bir-biriga tegmay qolganda) va chala 
chiqishlar (bo‘g‘im yuzalari qisman bir-biriga tegib turganda) farqlanadi. Shuni ham nazarda 
tutish kerakki, chiqishlarda nafaqat bo‘g‘im yuzalarining siljishi, balki bo‘g‘im kapsulasining, 
paylar, ba’zan esa qon tomirlari va hatto nervlarning shikastlanishlari ham kuzatiladi. 
Chiqishning simptomlari – qo‘l yoki oyoqning majburiy holatdagi fiksatsiyasi, 
deformatsiya, faol va passiv harakatlarda og‘riqning kuchayishi, oyoq yoki qo‘l uzunligining 
o‘zgarishi, prujinali fiksatsiya (harakatlantirishga intilganda jarohatlangan bo‘g‘imda holatni 
o‘zgartirishga qarshilik seziladi va og‘riq paydo bo‘ladi). Qo‘llardagi chiqish oyoq chiqishiga 
nisbatan 2 barobar ko‘p uchraydi va u hamma chiqishlarning 60 % ni tashkil etadi. 
Oyoqlardagi chiqishlar, mos ravishda, 30 % ni tashkil etadi. Bunda yelka chiqishi 41 %, tirsak 
chiqishi 16 %, kaft va barmoqlar chiqishi 4 % atrofida kuzatiladi.
Oyoq bo‘g‘imlaridagi chiqishlardan son suyagining chiqishi ko‘prok uchraydi (27 %). 
Tizza chiqishi 2 % ni va tovon chiqishi bir foizdan ko‘proqni tashkil etadi. Birinchi yordam 

---

131 
 
oyoqni shina bilan va qo‘lni qattiq ro‘mol bilan immobilizatsiyalash, analgetik dorilar berish 
va travmatologiya bo‘limlariga yoki statsionarga olib borishdan iborat. Har xil joylardagi 
chiqishlarda asosiy birinchi yordam, shikastlangan oyoq yoki qo‘lni harakatsizlantirish va 
tezda bemorni travmatologiya bo‘limiga jo‘natishni o‘z ichiga oladi.