2-mavzu. Kimyo fanining asosiy qonunlari

Bosh kvant soni n butun sonlar, ya’ni n= 1,2,3,4... bilan orbital kvant soni l - esa butun sonlar l= 0,1,2,3,4.5... va harflar s,p,d,f,g,h .. bilan belgilanadi.¹¹
Dastlabki to’rtta harf atomlarning spektr seriyalariga mos ke­ladi, ikkita oxirgi g va h harf f dan keyin keladigan alfavitdan olingan. Demak, 1s deganda, n=1 va l =0 ga teng bo’lgandagi elektronni, 2p deganda n=2, l=3 ga teng bo’lgan holatdagi elekt­ronlar tushuniladi. Atomdagi elektronlar soni esa harflarning da­rajasida ko’rsatiladi. Masalan: 2s²("ikki ES ikki" deb o’qiladi) atomda n=2 va l=0 bo’lganda 2 ta elektron borligii ko’rsatadi (2.1-jadval).
To’lqin funnksiyalarini grafik tasvirlash uchun turli usullar mavjud. Bulardan biri elektronlar zichligini radial taqsimlanish chizig’i usulidir.
Demak, to’rttala kvant sonlari n,l,m_e,m_s atomdagi elektronning harakatini to’liq tavsiflaydi. Elektronning harakatini bulardan boshqa xil birlikda ifodalab bo’lmaydi. Zero, vodorod atomidagi elektronning energiyasi n miqdori bilan belgilanadi-yu, boshqa kvant sonlariga bog’liq bo’lmaydi. Bundan bir xil energiyaga ega bo’lgan elektronlar turli holatlarda bo’lishi mumkin, degan xulosa kelib chiqadi. Bunday holatlardagi elektronlar "tug’ma" elektronlar deb ataladi. Elektronlarning bunday tug’ma holatlari tashqi elektr yoki magnit maydoni ta’sirida yo’qotilishi mumkin. Bosh kvant soni n bir xil qiymatga, l,m_e va m_s turli qiymatga ega bo’lgan holatdagi elektronlarga tashqi maydon ta’siri turlicha bo’ladi. Natijada bun­day holatdagi elektronlarning energiyasi har xil qiymatga ega bo’lib qoladi. Buni magnit yoki elektr maydonlari ta’sirida spektr chiziqlarining nurlanishi bilan tushuntirish mumkin (Shtark va Zeeman effektlari).
Vodorod atomi uchun yuqorida aytilgan fikrlarni xuddi shunga o’xshash bitta elektronli sistemalar -H_e⁺,L_i⁺ va ionlar uchun ham qo’llash mumkin. Bunday holda elektron energiyasi quyidagicha yozili­shi mumkin:
E = -(1/ 2) (m_e^. e^{4 .} z² / n^{2 .} h² )

Turli holatdagi elektronlarning kvant sonlari

N	1	2	3
L	0	0,1	0,1,2
M	0	-1,0,+1	-2,-1,0,+1,+2
ms	-1/2,+1/2	(-1/2,+1/2)3	(-1/2,+1/2)5
Orbitallar belgisi	1s	2s,2pz ,2px ,2py	3s,3pz ,3px ,3py, ds^2,dxz
l-malum qiymatga ega bo’lganda maksimal elektronlar soni	2	6	10
n-malum qiymatga ega bo’lganda maksimal elektronlar soni	2	8	18