2-мавзу: хозирги замон табииётшунослиги ва унинг иш услублари

Фан ва техника инкилобининг жамиятни ривожига салбий таoсири.
Ривожланган ғарб давлатларида яшаш шароити яхшиланиши билан бирга дунёда миллионлаб инсонлар очликдан ўлмоқда.
Фан ютуқларини кўплари халқларни яшаш шароитини яхшилашга эмас, улардан қирғин қуролларини ҳосил қилишда фойдаланилмоқда. Натижада милитаризмга хизмат қилишга қаратилган фан қуролланиш пойгасини авж олдириш, ер шарида термаядро халокатларига олиб келишга хизмат қилмоқда.
Бирлашган миллатлар ташкилоти маoлумотларига кўра илмий-текшириш ишларига ажратилган маблағни 40 фоизи, илмий ходимларни 25 фоизи харбий мақсадларда фойдаланилмоқда.
Психологик - рухий жиҳатдан инсонлар прогматик (тор адаптация) кўникмаларга мослашишлари келиб чиқади.
Техник кашфиётларни кенг миқёсда кўп нусхада тарқалиши инсон ҳаётини стандартлаштириб қолипга солиб қўяди.
Автомобил, самалёт инсон заковати, ақл идрокини маҳсулоти, лекин ҳозир миллиардлаб автомобиллар экологик ҳаф туғдирмоқда. Ҳар қандай техника аниқ муҳит шароитларига мослашган бўлиши керак.
ФТИ-ни яна бир негатив ҳолатларидан бири инсон шахсни жамоадан ва табиатдан ажратиб қўяди.
Инсонларни табиат устидан хукмронлиги натижасида табиат бузилмоқда, ўсимлик ва ҳайвон турлари қисқармоқда, денгиз, океанлар, дарё ва кўллар ифлосланмоқда.
ФТИ - ХХ аср ўрталаридан бошланган бўлса экологик масалалар бир неча ўн йиллар кейин бошланди. Чунки олимларни огоҳлантиришларига қарамай, Давлат раҳбарлари ва тегишли идоралар етарли эoтибор бермадилар.
Ҳозирга кунда фан ва техника прогрессига асосланиб табиатга кучли таoсир ўтказилмоқда, табиатни ўзи энди, инсонлар аралашувисиз бунга қарши туролмайди.
Масалан, табиий бойликлар озаймоқда; янгиларини очишга катта маблағ сарфланмоқда; атроф-муҳит ифлосланмоқда; гидроэлектр станцияларини, сув омборларини қурилиши билан унумдор ерларни сув босишига, дарёлар сувини озайишига, флора ва фаунани озайиб йўқолиб боришга олиб келмоқда.
Йўл қурилишларини ортиши экинга яроқли ерларни камайишига сабаб бўлса, дунёда ишлаб чиқарилган метални 50 фоизи енгил автомашиналар ишлаб чиқаришга сарфланмоқда, 15-35 фоиз ёқилғи шу мақсадда фойдаланилмоқда, натижада инсонлар иқтисодий ривожланишни қурбони бўлиб қолмоқда.
Об-ҳавони ифлосланишидан экологик касалликлар бронхид, ўпка касалликлар, аллергия ортиб бормоқда, янги касалликлар келиб чиқмоқда - масалан миномед синдроми (симобдан захарланиш).
Атом саноатини ривожланиши ва улардан чиқадиган чиқиндилар ҳавфи ортмоқда (масалан, чернобил - фалокати).
Саноати ривожланган катта шаҳарларда болаларни касал туғилиши ва ўлими юқори (Луганск, Свердловск - Россия).
Савол: Фан ва техника инқилобининг салбий томонлари бизни шароитимизда нималардан иборат деб биласиз?
Инсонларни табиат устидан хукмронлиги натижасида Ўзбекистон табиатини бузилиши...
Инсонлар ҳар қандай илмий-техник янгиликларни амалиётга қўллаш олдидан ундан келиб чиқадиган оқибатларни англашга тайёр туриши керак. Бу жамоа онгига ўз-ўзидан кириб бормайдиган оғир масалалардан бири ҳисобланади. Ҳар бир жамоа аoзоси буни англаб етиши ва Ер шари халқлари биргаликда иш олиб бориши керак (Гринпис).
ФТИ - ни дунёвий характери илмий-текшириш ишларини халқаро миқиёсда ўзаро келишувлар билан, хамкорлик, ошкоралик билан, уларни кенг муҳокама қилган ҳолда олиб бориш керак. Ҳозирги замон глобал илмий техник проектлари катта маблағ талаб қилади, кўпгина илмий-техник натижалар катта маблағ талаб қилади ва миллийлик чегарасидан чиқади. Халқаро илмий-техник хамкорлик миллатлар орасида универсал илмий тилга олиб келади, халқларни, давлатларни бир-бирига яқинлаштиради.
Англия олими Ч.Скод таoкидлашича фан ва техника маданияти, маданий маданият ва гуманитар маданиятлар ҳозир бир-бирини тушунмасдан улар рақобатда, инсон маданияти бир бутун ҳолатга келгандагина улар орасида ижобий алоқалар ўрнатилади.
Савол: Фан ва техника ютуқларидан оқилона фойдаланишни дунёвий характери нималарга боғлиқ деб биласиз?
Илмий-текширув ишларида халқаро миқиёда ўзаро келишувлар...