2-mavzu: hozirgi zamon dunyo siyosiy kartasi reja

Yangi davr (XV-XVI asrdan XXasrning I-jahon urushiga qadar) – kapitalizmning shakllanishi, rivojlanishi va qaror topishining butun bir tarixiy bosqichiga to’g’ri keladi. Buyuk geografik kashfiyotlar Evropa mustamlaka bosqinlari (ekspansiya) boshlanishiga, xalqaro xo’jalik aloqalarining butun dunyoga tarqalishiga asos bo’ldi. Bu davrda Ispaniya va Portugaliya eng yirik mustamlakachilik davlatlariga aylandi. So’ngra manufaktura kapitalizmining rivojlanishiga bog’liq holda Angliya, Frantsiya, Niderlandiya, Germaniya, keyinchalik AQSh tarix sahnasiga chiqdilar. Mustamlakalar bosib olish kuchaydi. Rossiya imperiyasi ham Turon-Turkiston subregioni davlatlari ham Rossiya imperiyasi mustamlakalariga yoki unga qaram hududlarga aylandi.
XIX asrning oxiri XX asrning boshlarida dunyo hududlari to’liq bosib olindi. 1900 yilda mustamlakachi davlatlar bosib olgan hududlar maydoni 73 mln. km² (dunyoning 55% maydoni) bo’lib, ularda 530 mln. kishi (dunyo aholisining 35%) yashagan. Masalan Buyuk Britaniya mustamlakalari maydoni 32.7 mln. km² (dunyo maydonining 24.6%), unda yashaydigan aholi 367.6 mln. kishi. (dunyo aholisining 24.5%) bo’lgan. Frantsiya mustamlakalari shunga mos ravishda 11 mln. km² (8.3%), 50.1 mln. kishi (3.3%), Germaniyaniki - 2.6 mln. km² (2%), 12 mln. kishi (0.8%), Bel’giyaniki – 2.4 mln. km² (1.8%), 19 mln. kishi (1.3%), Niderlandiyaniki – 2.0 mln. km² (1.5%), 37.9 mln. kishi (2.5%) bo’lgan. Metropoliya va mustamlakalar maydoni va aholisi o’rtasidagi nisbat mutanosib ravishda quyidagi miqdorni tashkil etgan: Buyuk Britaniyada –100 va 8.8 marta, Niderlandiyada –67 va 7.4, Portugaliya –21 va 1.5, Frantsiya –21 va 1.3, Bel’giya – 80 va 2.8 marta, Daniya –5 marta va 4.2 %, Germaniya –5 marta va 21%, Ispaniya –40% va 3.8%, Italiya – 1.7% va 2.2%, AQSh –24,4% va 11.6%.
Shu davrdan boshlab dunyoni qayta bo’lib olish faqat urush va zo’ravonlik vositasida amalga oshishi mumkin edi. Shu sababdan ham dunyoning etakchi mamlakatlari o’rtasida bo’lingan dunyoni qayta bo’lib olish uchun kurash tobora keskinlashdi.
Eng yangi davr birinchi jahon urushi tugashi va 1917 yil Rossiyada Oktyabr to’ntarishidan boshlab to hozirgi kunlargacha bo’lgan davrni qamrab oladi. Bu davr quyidagi uch bosqichga bo’linadi.