2-ma’ruza. О‘simliklar kimyoviy tarkibi va oziqlanishi Reja Kimyoviy tarkibi bо‘yicha о‘simliklarni tarqalishi О‘simliklarning organic tarkibi

Vitaminlar
(darmondorilar)
. Ular о‘simliklar tarkibida oqsil, uglevod va yog‘larga 
nisbatan sezilarli kam miqdorda uchrasada, о‘simlik, inson va xayvonlarning xayot faoliyatida 
muxim rol о‘ynaydi. Odam va xayvonlar tanasida vitaminlar bevosita sintezlanmaydi, ularning 
yetishmasligi turli og‘ir xastaliklarni keltirib chiqaradi. Tirik organizmlarda vitaminlar organik 
katalizatorlar vazifasini bajaradi. Ular fermentlar bilan yaqin munosabatda bо‘lib, kо‘p xollarda 
ikki komponentli fermentlarning faol guruhlari tarkibiga kiradi. Hozirgi kunga kelib 40 dan ortiq 
vitamin aniqlangan. Asosiy qishloq xо‘jalik ekinlari tarkibidagi vitaminlarning miqdori 14–
jadvalda keltirilgan. 
S vitamin (askorbin kislota).
Oziq-ovqatlar tarkibida S vitamini yetishmaganda singa deb 
nomlanadigan og‘ir xastalik kelib chiqadi. Bir kecha – kunduzda 50–100 mg miqdorda S 
vitaminini iste’mol qilish bu kasallikga chalinishning oldini oladi. 
V
1 
vitamini (tiamin)
Organizmlardagi modda almashinuvi jarayonida muxim axamiyatga ega. 
Oziq–ovqatlar tarkibida tiamin yetishmasa, polinevrit xastaligi kuzatiladi. 
V
2
vitamini (riboflavin)
–Oksidlovchi–qaytaruvchi fermentlar tarkibiga kiradi. Kо‘proq 
xamirturish va ayrim sabzovot ekinlari tarkibida bо‘ladi. 
V
6
vitamini (piridoksin)
–modda almashinuvida, ayniqsa azot almashinuvida muxim rol 
uynaydi: aminokislotalar almashinuvi reaksiyalarini shu jumladan qayta aminlanish jarayonni 
xam tezlatuvchi fermentlar tarkibiga kiradi. 
YE vitamini (tokoferol)
–antisteril faollikka ega bо‘lgan moddalar guruhi. Bu vitamin 
yetishmaganda odam va xayvonlarda oqsil lipid va uglevodlar almashinuvi buziladi. Mazkur 
jarayonlarni buzulishi natijasida xayvonlarning jinsiy a’zolari zararlanadi va ular kо‘payish 
qobiliyatini yо‘qotadi. 

---

14–jadval