2-ma’ruza. О‘simliklar kimyoviy tarkibi va oziqlanishi Reja Kimyoviy tarkibi bо‘yicha о‘simliklarni tarqalishi О‘simliklarning organic tarkibi

pinotsitoz”
deb atadi. 
О‘simliklarga xam oziqa moddalar pinotsitoz yо‘li bilan yutilishi mumkin. Bunda yutiladigan 
zarrachalar xujayra membrana yuzasida adsorbsiyalanadi. Sо‘ng membrana ichkariga qarab 
bukilib, “о‘ra” xosil qiladi. Zarracha о‘raga tushgach membrananing chetlari birlashadi. Xosil
bо‘lgan pufakcha tashqi membranadan uzilib, xujayraning ichkarisiga qarab xarakat qiladi
va fermentlar tasirida parchalanadi. 
Pufakchaning xosil bо‘lishi va tashqi membranadan uzilishi ma’lum miqdorda ATF
shakldagi energiya sarflanishini talab qiladi. 
О‘simlik tanasida pinotsitozga teskari jarayon xujayralarning ayrim keraksiz moddalarni
chiqarib yuborishi xam kuzatiladi. 
Oziqa moddalarning о‘simlikka yutilishiga oid fikrlarni umumlashtirib quyidagicha
xulosa qilish mumkin: 
1. Yutilgan ionlar bir kator metabolik о‘zgarishlaridan keyin xujayra struktura 
elementlarining organik birikmalari tarkibiga о‘tadi; 
2. Ortiqcha ionlar ildiz xujayra vakuolalarida tо‘planadi yoki kselema naylari bо‘ylab 
о‘simlik yer ustki qismiga uzatiladi; 
3. Yutilgan ionlarning bir qismi о‘simlik organizmidan tashqariga chiqariladi. 
Oziqa moddalarning yutilish bilan bir qatorda ularning ma’lum yо‘nalishda kuchishi
xam sodir bо‘ladi. Ildizda ionlar xarakatini ifodalash uchun yakin va olis kuchish atamalari 
qabul qilingan. 
Birlamchi yutilish yeki ionlarni plazma membranasidan ajralishga yaqin kо‘chish, 
ionlarning tо‘qimalar, organlar va о‘simlik tanasi bо‘ylab bir xujayradan ikkinchi xujayraga 
о‘tishiga olis kuchish deyiladi. 
B.V.Vaxmistrov ionlar siljishining ikkita variantini taklif qilgan: apoplazmatik
(xujayra qobig‘i va xujayralar oralig‘i bо‘ylab) va simplazmatik (simplast bо‘ylab) siljish. 
Xujayra qobig‘i va xujayra oraliqlari tо‘qimalari murakkab tuzilgani bois ionlarning
apoplazmatik xarakatlanishi sust kechadi. Ionlarning xujayradan xujayraga о‘tishi kо‘proq
yagona tizim –simplastga birlashtiruvchi plazmodesmalar bо‘yicha amalga oshadi. Simplast
bо‘ylab xarakatlanishda ionlarning bir qismi (“erkin bо‘shliq”) bо‘shliqqa, keyinchalik suv
oqimi bilan о‘zlashtiraladigan joy tomon asta-sekin xarakatlanishi mumkin. 
Oziq moddalarning ildizga yutilishi va xarakatlanishi о‘simlikdagi modda va
energiya almashinuvi, ildiz va yer usti qismining rivojlanishi xamda faoliyatiga bog‘liq.