2-ma’ruza. О‘simliklar kimyoviy tarkibi va oziqlanishi Reja Kimyoviy tarkibi bо‘yicha о‘simliklarni tarqalishi О‘simliklarning organic tarkibi

О‘simliklarning ildiz tizimi; tiplari, tuzilishi va funksiyalari 
Odatda о‘simliklarda tashqi kо‘rinishiga qarab о‘q va popuk ildiz farqlanadi. Asosiy ildiz yaxshi 
taraqqiy etib, boshka ildizlardan uzunligi va yо‘g‘onligi bilan farq qilsa, о‘q ildiz, poyaning 
asosidan bir xil diametrli ipsimon ildizchalarga ajralib ketgan bо‘lsa, popuk ildiz deb yuritiladi. 
Aksariyat о‘simliklarda asosiy va yon ildizlardan tashqari qо‘shimcha ildizlar xam shakllanadi. 
Ular bajaradigan funksiyasiga kо‘ra о‘q va popuk ildizlarga yaqin tursada, vegetativ organlardan, 
ya’ni poya va bargdan xosil bо‘lishi bilan farqlanadi. Qо‘shimcha ildizlar о‘simliklar xayotida 
katta axamiyatga ega: ildiz tizimi xajmini oshiradi, asosiy va yon ildizlar nobud bо‘lganda, 
ularning о‘rnini bosadi. 
Yashash sharoiti va ekologiya ta’sirida turli-tuman shakli о‘zgargan ildizlar xam yuzaga kelishi 
mumkin. Bunday ildizlar jumlasiga zaxira tо‘plovchi, odimlovchi, nafas olish va surgich 
ildizlarni kiritish mumkin. 
Ildiz tizimi rivojlanishning dastlabki bosqichlarida о‘simliklarning yer usti qismiga nisbatan 
tezroq rivojlanadi. О‘simliklarning biologik xususiyatlaridan kelib chiqqan xolda ildizning 
morfologik tuzilishi, shakllanish dinamikasi, rivojlanish sur’ati va tuproqqa kirib borish 
chuqurligi xar xil bо‘ladi. Sо‘nggi xususiyat asosida A.R.Modestov asosiy qishloq xо‘jalik 
ekinlarini bir nechta guruxga bо‘lishni taklif qilgan: 
A) uzun ildizli о‘simliklar – beda, kungaboqar, kand lavlagi, lyupin, g‘о‘za – 2,5–4 m va undan 
chuqur; 
B) о‘rtacha ildizli о‘simliklar – g‘allagulli don ekinlari, makkajuxori – 1,5–2 m; 
V) qisqa ildizli о‘simliklar – nо‘xat, rus nо‘xati, loviya, grechixa, soya, zig‘ir, mosh, kartoshka, 
ekinbop nasha – 1,5 m gacha. 
Ildizni tuproqda tarqalishini sxematik tarzda bir-biriga teskari yо‘nalishda joylashtirilgan 
konuslar shaklida ifodalash mumkin. 

---