2-ma’ruza Mavzu: O‘zbek tili o‘qitish metodikasi mustaqil fan sifatida

I. O‘quvchilar egallashi zarur bo‘lgan bilimlar tizimi (til faktlari, tushunchalar, qoidalar, ta’riflar tizimi);
II. Tanlangan ilmiy-nazariy bilimlarga muvofiq keladigan amaliy ko‘nikma va malakalar tizimi;
III. O‘quvchilarni ijodiy faoliyat usullariga o‘rgatish: bu faoliyat qayta xotirlash, qisman ijodiy va ilmiy — ijodiy darajada bo‘lishi mumkin.
IV. O‘quvchi va o‘qituvchi o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar tizimi.

1. 
   ilova
   

A.G‘ulomov, H.Ne’matovlar "Ona tili ta’limi mazmuni" metodik qo‘llanmalarida ta’lim mazmuni masalasi xususida to‘xtalib, uning to‘rt tarkibiy qismini alohida sanab o‘tadilar:

1) o‘quvchilar egallashi zarur bo‘lgan bilimlar tizimi;
2) ilmiy-nazariy bilimlarga muvofiq keladigan ko‘nikma va malakalar tizimi;
3) ijodiy faoliyat usullari,
4) o‘quvchi ~ o‘qituvchi o‘rtasidagi munosabatlar tizimi.¹
Ta’lim mazmunining bu tarkibiy qismlari chiziqsimon birin-ketinlikda joylashgan hodisalar emas, balki aylanasimon yaxlitlik bo‘lib, bu aylananing boshlanish va tugallanish nuqtasi birinchi va to‘rtinchi qismlarni, aylana doirasi esa ijodiy-amaliy ko‘nikmalarni tashkil etadi.
O‘zbek tili o‘qitish mazmuni – fonetika, leksikologiya, grammatika (morfologiya va sintaksis), uslubiyat, to‘g‘ri talaffuz, to‘g‘ri yozish, so‘z tanlash va gap tuzish; ijodiy fikrlash, fikrni to‘g‘ri, aniq ifodalash, ifodali o‘qish (qiroat), matn ustida ishlash va matn yaratish faoliyatlarini qamrab oladi.
«Talaba — ta’lim — o‘qituvchi» tizimi yangilangan ta’lim mazmunida yetakchi omildir. Bo‘lajak ona tili o‘qituvchisi metodika fanini chuqur o‘rganishi, kommunikativ savodxonlik me’yorlari bo‘yicha DTS talablarini yaxshi bilishi darkor. Snuningdek, o‘quvchi so‘z boyligini oshirish va boyitishning xilma-xil usullarini bilishi, til imkoniyatlaridan unumli foydalanishni o‘rganishi, egallangan nutqiy ko‘nikma va malakalarni mustahkamlash, rivojlantirish, takomillashtirish, ularni amaliyotga tatbiq etish yuzasidan izchil ma’lumotlarga ega bo‘lishi lozim.
“O‘zbek tili o‘qitish metodikasi” fani pedagogik fan sifatida o‘zining ilmiy tadqiqot obyekti, predmeti, maqsadi va vazifalariga ega.
2- ilova

O‘zbek (ona) tili ta’limining samaradorligini oshirish, o‘quvchini ta’lim jarayonining subyektiga aylantirish, o‘quvchilarning egallagan bilim, ko‘nikma va malakalarini bilishning qulay yo‘llarini aniqlash, ona tilidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish singarilar bu fanning ilmiy tadqiqot obyekti sanaladi.

4-ilova

“O‘zbek tili o‘qitish metodikasi” fanining predmeti esa maktab, AL va KHKlarda ona tili o‘qitish jarayonidir. Bu jarayon:

1. 
   Ona tilidan o‘quvchilarga beriladigan zaruriy bilimlar silsilasi.
   
2. 
   Shu bilimlarga muvofiq keladigan ko‘nikma va malakalar tizimi.
   
3. 
   Ijodiy faoliyat usullari.
   
4. 
   O‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatini o‘z ichiga qamrab oladi.
   

5-ilova

O‘zbek tili o‘qitish metodikasining asosiy maqsadi til imkoniyatlaridan to‘g‘ri, aniq, o‘rinli va unumli foydalanish ko‘nikma va malakalarini hosil qilish; mantiqiy-ijodiy tafakkurni rivojlantirish, kommunikativ savodxonlikni oshirish; milliy istiqlol g‘oyasini, sharqona tarbiyani shakllantirish; talaba shaxsini ma’naviy (balog‘at va fasohat ilmi bilan) boyitishdan iborat.

Til o‘qitish metodikasining asosiy maqsadi quyidagi jadvalda aniq ko‘rsatilgan.