2-Ma’ruza: Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: Sharq va G’arb falsafasi. Reja



Download 417,03 Kb.
Pdf ko'rish
bet11/12
Sana12.09.2021
Hajmi417,03 Kb.
#172221
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
2- Maruza. Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari Sharq va G’arb falsafasi. falsafasi. 9824d485987509b8ded2f65b66ce18c9

Rene  Dekart  (fransuz  faylasufi  va  matematigi  1596-1650)  cubstansiyaning 

bekoncha  va  gobbscha  monistik  talqiniga  o‘zining  dunyoning  dualistik  talqinini 

qarshi qo‘yadi. 

Dekart  bir-biriga  bog‘liq  bo‘lmagan  ikki  birinchi  asos:  nomoddiy  yoki 

«fikrlovchi»  substansiya  va  moddiy  yoki  «ko‘lamli  substansiya»  mavjudligini 

taxmin  qiladi.  Bu  ikki  substansiya  parallel  mavjuddir.  Ularni  o‘rganish  bilan 

metafizika  va  fizika  shug‘ullanadi.  Metafizika  avvalo  ma‘naviy  substansiyani,  u 

bilan  bog‘liq  bo‘lgan  bilish  va  borliq  tamoyillarini  o‘rganadi.  Fizika  tabiat 

falsafasini tadqiq etadi. U dunyoning vujudga kelishi, Erda hayotning rivojlanishi 

(tabiat  qonunlariga  muvofiq)  haqidagi  ta‘limotni  o‘z  ichiga  oladi,  hayvonlar  va 

inson  tanasining  tuzilishini  mexanika  qonunlariga  bo‘ysinuvchi  murakkab 

mashinalar sifatida o‘rganadi (R.Dekart asarlaridan biri «Hayvon – mashina» deb 

ataladi). 

Dekart  ilgari  surgan  kosmogoniya  haqidagi  ta‘limot  zamirida  quyosh 

tizimsining  tabiiy  rivojlanishi  g‘oyasi  yotadi.  Uning  fikricha,  bu  rivojlanish 

materiya  va  uning  turli  jinsli  zarralari  harakati bilan  belgilanadi. Dekart  materiya 

mustaqil  ijodiy  kuchga  ega  deb  hisoblaydi.  Harakatni  Dekart  mexanik  jarayon  – 

jismlarning  makonda  ko‘chishi  sifatida  tushunadi.  SHunday  qilib,  R.Dekart  o‘z-

o‘zi bilan ziddiyatga kirishadi: u makonni jismning ko‘lamliligi sifatida tan oladi, 

lekin  harakatni  jismlarning  boshqa  jismlarga  nisbatan  ko‘chishi  sifatida 

tushunadiki, bu makonni bo‘shliq sifatida tan olishni anglatadi.  

R. Dekartning bilish haqidagi ta‘limoti ham diqqatga sazovor. R.Dekart o‘zining 

«Metod  haqida  mulohazalar»  asarida  bilimlar  manbai  va  ularning  haqiqiyligi 

mezonini  tashqi  dunyodan  emas,  balki  inson  aqlidan  qidirish  lozim,  degan 

xulosaga  keladi.  Uning  fikricha,  intellektual  intuitsiya  yoki  sof  mushohada  – 

bilishning  tayanch  nuqtasi.  Barcha  g‘oyalarni  Dekart  ikki  guruhga  ajratadi: 

sezgilar ta‘sirida tug‘ilgan g‘oyalar va tug‘ma g‘oyalar. Tug‘ma g‘oyalar mutlaqo 

ishonchlidir. Ularning qatoriga Dekart Xudo g‘oyasi, matematik aksiomalar va shu 

kabilarni  kiritadi.  Masalan,  barcha  mavjud  narsalarga  shubha  bilan  qarash 

kashfiyotga yo‘l ochuvchi mutlaqo ishonchli asos, metod yoki vosita hisoblanadi. 

Ayni  shu  sababli  Dekart  hissiy  narsalar,  matematik  haqiqatlar  va  hatto  «hamma 

narsaga  qodir  Xudo»ning  mavjudligiga  shubha  bilan  qaraydi.  Ammo,  hamma 

narsaga  shubha  qilgan  va  hamma  narsani  inkor  etgan  holda,  u  shubhalanuvchi 

fikrning mavjudligiga shubha qilmaslik kerak, degan xulosaga keladi. SHu tariqa u 




fikrlash  birdan-bir  ishonchli  dalildir,  deb  xulosa  chiqaradi:  «Men  fikrlayapman, 

demak, yashayapman».  




Download 417,03 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish